İslâmî literatürde “cihad”ın farklı yönlerden tanımları yapılmıştır. “Dinî emirleri öğrenip ona göre yaşamak ve başkalarına öğretmek, iyiliği emredip kötülükten sakındırmaya çalışmak, İslâm’ı tebliğ etmek”, tasavvufî manada “nefse ve dış düşmanlara karşı mücadele vermek, nefs-i emmareyi ehlileştirmek” fıkıh terimi olarak da “müslüman olmayanlarla savaş” için kullanılmıştır.

Cihad, Kur’ân-ı Kerîm’de isim olarak dört, bundan türeyen fiil şeklinde yirmi dört yerde geçmektedir. “Cihad eden” anlamındaki mücahid ise iki âyette zikredilmiştir.

“Kolay da olsa zor da olsa sefere çıkın ve mallarınızla canlarınızla Allah yolunda cihad edin. Bilirseniz, bu sizin kendi iyiliğinizedir.” (Tevbe Suresi 41.)

Cihadla ilgili birçok hadis nakledilmiştir. “Kitâbü’l-cihâd” veya “fezâilü’l-cihâd” başlıkları altında hadis kitaplarında toplanmıştır. Cihad konusunun nassta bu kadar zikredilmesinden dolayı, bu konuda müstakil eserler de yazılmıştır.

“Cihadın en faziletlisi zalim sultanın yanında hakkı söylemektir” (Ebû Dâvûd, “Melâḥim”, 17; Tirmizî, “Fiten”, 13)

“Müşriklere karşı mallarınız, nefisleriniz ve dillerinizle cihad edin” (Müsned, III, 124; Ebû Dâvûd, “Cihâd”, 17)

“Mümin kılıcı ve diliyle cihad eder” (Müsned, III, 456)

“Mücahid nefsiyle cihad edendir.” (Tirmizî, “Feżâʾilü’l-cihâd”, 2)

Cihad, Müslüman bir kimsenin hayatının gayesidir. Evvela Allah’ın dinini tebliğde ve vatanının sınırlarını koruma hususunda cihad etmelidir. Allah’a kulluk etmek, Allah ve Resulü’nün koyduğu ölçüleri fert ve toplum hayatına uygulamakla görevlidir. İslam dinini ve İslâm ülkelerini her türlü tehlike ve saldırılara karşı savunmak, gerektiğinde savaşmak cihaddır. Unutulmamalıdır ki cihad; kalp, dil, el ve silâh gibi çok yönlü vasıtalarla yapılmaktadır.

Müslümanlar nefsî cihadlarının yanı sıra, kutsallarını korumayı ihmal etmemelidir. Çağımızın heva ve hevesleri kuşatan konforu, cihadı ekstrem ve tarihe gömülmüş bir farz olarak görmemelidir. Dün kutsal olan Mescid-i Aksa da Mescid-i Haram da daima kutsaldır ve dünyanın sonuna kadar biz Müslümanlar için öyle kalacaktır. Onlara yapılacak bir hürmetsizlik bütün Müslümanları, hepimizi ayetin buyurduğu gibi canlarıyla mallarıyla Allah yolunda cihad etmeye sevk edecektir.

“Ey gönül İsmail'i, açta bir bak az gözü,

Bu lânetli sürünün hiç kana doymaz gözü!

Mâsum kanıdır her gün, her lâza içtiği su,

Yok Musâ, İsâ'dan iz, yok bir Allah korkusu!”

Mustafa Necati BURSALI