Geçen dikkatimi çekti de yazayım dedim. Diyarbakır’da aktif olan tarihi hamam yok sanki.

Hamamların Diyarbakır tarihinde önemli bir yer tutuğunu ve Cumhuriyetin ilk dönemlerinde dahi  ‘kente gelenlerin hamamlarda yıkanıp öyle içeri alındığı’ rivayet edilirdi.

Ayakta kalan hamamların büyük bir kısmı şahıslara ait ve ekonomik kaygılarla ticari alanlara dönüştürülmüş durumda.

Ufak bir araştırma ile kent merkezindeki tarihi Sur içinde mevcut 25 hamamın kaydına rastladım. Büyük ihtimalle tam doğru rakamlar için daha detaylı bir araştırma yapmak gerek.

Mevcut varlığını sürdüren Deva, Çardaklı, Paşa, Melek Ahmed Paşa, Vahap Ağa, Küçük Hamam (Şensu), Çemşid Hamamı, Ali Paşa, Kürtler, Cincıklı, Kadı, Yıkıkkaya hamamların varlığından söz ediliyor.

Yıkılmış olan  hamamlarda ise şunlara rastladım; Çarşı,  Cadde Hamamı, Suakar (Süveyka), Mirza,  Bekir Paşa, Cemşit Ağa/Cıngıllı, Hüseyin Efendi, Dilaver Paşa, Domat, Kale, Maristan , Yeni Kapı ve Alaaddin Hamamları.

Bir kültürün değişen süreç içinde göz göre göre yok olmasına tanıklık eden bir neslin çocuklarıyız. Maalesef bu tarihi hamamlarda bir kez olsun yıkanmışlığım yok.

Şimdilerde varlığını sürdürmeye çalışan Sauna 21 ve Güven hamamları da kapandı, Bağlar’daki Kaynarca Hamamı ise varlığını sürdürmeye çalışıyor.

Gelelim mevcut hamamlara. Bunların çoğu da şahıs malı ve tıpkı çoğu Diyarbakır evi gibi ticari kaygılarla dönüşüme uğramış yerlere dönüşen de var yıkılmaya yüz tutmuş olan ve restore edilende.

Gazi Caddesi’ndeki Vahapağa, Melik Ahmet Paşa ve Mardinkapı civarındaki Deva (Deve) Hamamı bunlardan üçü. Vahapağa Hamamı kısmen daha şanslı ve restoranta dönüştürülmüş durumda. Melik Ahmet Paşa Hamamı’nın ön kısmı ise yıkılarak dükkana dönüştürülmüşken, Deva Hamamı ise kıt imkanlarla kafeye dönüştürülmüş durumda.

Çatışmaların içinde kalan iki hamam Paşa ve Çardaklı Hamamları ise Diyarbakır Kültür ve Turizm Müdürlüğü tarafından restore edilerek turizme kazandırılmaya çalışılıyor.

Gelişen modern kent anlayışı eskilerden ne varsa savurup atmış da bize kala kala bina diplerine ya da yeni yapılan spor salonlarındaki hamamlar kalmış da o da anlatılanlara göre eski zevki vermiyor gibi.

Biz gençler modernleşen Diyarbakır’a açtık gözlerimizi de geride kalanları büyüklerimizin ağzından dinliyoruz zaman zaman.

Ancak Diyarbakır hamamlarıyla ilgili ayrıntılı bir araştırma diyarbakirhafizasi.org’da arzı endam edilmiş. Eski hamam geleneği ve neredeyse bir ritele dönüşen o günlerin hamam telaşını okumak isterseniz şu linke tıklamanız yeterli olacak;