Şifalı Su: Anzele

Şehrin bir diğer önemli kaynak suyunun da Çiftkapı’daki Anzele (Balıklı) suyu olduğundan bahseder Doç. Dr. Recep Çelik ve geçmişten beri kutsallık atfedilen bu suyu, yine Evliya Çelebi’den alıntılayarak anlatır;

“Balıklı suyu, şehirde önemli bir kaynaktır. Eski bir havuza akar, içinde binlerce çeşit balık bulunur. Ama kimsecikler bu balıkları avlamaya cesaret edemez… İşte bu Balıklı, Âb-ı hayat bir sudur. Bir dolu insan bu suda kırk gün yıkanıp, humma ve cüzzam gibi hastalıklardan ve ölümden Allah’ın izniyle kurtulmuştur.” (Buraya bir not düşelim. Kimi kaynaklara göre Evliya Çelebi bu konuda mübalağa yaptığı söylenir.)

Anzele suyu 20. yüzyıldan önce eski şehirde daha ziyade şehrin batısındaki camilerin ve mahallelerin su ihtiyacını giderirdi. Alipaşa Camii ve Mardinkapı’daki hamam ve değirmenin kaynağı da yine Anzele suyuydu. Su, hemen aşağısındaki tabakhanede hayvan derileri işlenirken ortaya çıkan atık suyla birleşip, Mardinkapı ve Urfakapı’yı dolanırdı. Halk dilinde bu hali “Haramsu” adını alırdı. 1950 sonrası, Dicle Barajı sulama hattı yapılmadan önce; İskenderpaşa, Yenişehir, Alipaşa, Melik Ahmet Paşa ve Lalabey mahallelerinin su ihtiyacını da Anzele karşılardı. Yolculuğu Hevsel bahçelerini de sulayarak, Dicle’ye dökülmesiyle son bulurdu.

Çelebi’nin Balıklı diye bahsettiği Anzele suyunun isminin nereden geldiğine dair farklı görüşler mevcut. Şevket Beysanoğlu’na göre Anzele, iki bin yıl önce “Ayn-ı Zeura” olarak adlandırılan bir içme suyu kaynağıdır. Beysanoğlu, kaynağın hemen yanına bir kilise inşa edildiğini, zamanla bu yapının yıkıldığını ve Ayn-ı Zeura isminin “Ayn-i Zülal”e çevrildiğini anlatır. Ayn-ı Zülal, Arapça’da “berrak su” demektir. Halil Ötük ise bu su kaynağını Süryanilerin “Ayinzer” olarak adlandırdığını ve Anzele’nin bu ismin zamanla değişmesinden kaynaklandığını söyler. Süryanice’de “Ayin” pınar, “Zer” ise, Süryani bir din adamı olan Aziz Zioro’nun adına nispet edilmiş bir kelimedir.

Eski zamanlarda kadınların çamaşır yıkayıp, çocukların yüzdüğü Anzele suyu, 1978 yılında çarpık yapılaşma sonucu yok olmuş, üzerine bir de itfaiye binası yapılmıştı. Geçtiğimiz yıllarda yapılan çevre düzenlemesiyle eski günlerine kavuşturulan pınar, bugün yine “Anzele’nin çocukları”nın yüzdüğü eski günlerine dönmüş durumdadır. Yarın: İçkale (Kal’a), Alipınar Suyu ve Çeşmeler