VİDEO HABER: 1800 yıl sonra Diyarbakır’a umut oldu

Diyarbakır’da tesadüfen keşfedilen ve bir yılda 352 bin kişinin ziyaret ettiği gizemli Mithras Tapınağı’na, 2019 yılında bir milyon turist bekleniyor.

VİDEOYU İZLEMEK İÇİN TIKLAYINIZ

Şirvan Oktay GÖRER

DİYARBAKIR YENİGÜN - Milattan Önce 600’lü yıllarda Pers kökenli ışık tanrısı olarak bilinen ve Roma askerleri arasında "asla yenilmez ve yok edilemez tanrı” olarak benimsenen Mithra’nın son tapınağı, 2017 yılında Diyarbakır’da keşfedildi. 1800 yıl önce yapıldığı tahmin edilen tapınak, işsizlik ve ağır ekonomik sorunlar yaşayan Diyarbakır’a umut ışığı oldu. Roma İmparatorluğu’nun doğu sınır garnizonu olan Zerzevan Kalesi'ndeki Mithras Tapınağı, 2017 yılındaki arkeolojik kazılarla ortaya çıkarıldı. İlluminati gibi gizemli tarikatlar, Tapınak Şövalyeleri ve masonik yapıların atası kabul edilen Mithra'nın gizemi, bir anda bütün dünyanın dikkatini Diyarbakır’a çekti. Öyle ki, 2018 yılında 352 bin turist Mithras Tapınağı’nı ziyaret etti.

1 milyon turist bekleniyor

Dünyada keşfedilen son ve en iyi korunmuş Mithras Tapınağı’na gösterilen ilgi, yerel yöneticileri de harekete geçirdi. Zerzevan Kalesi’ne çıkan yollar düzenlendi, turistler için tesis planlaması yapıldı, bölge tur organizasyonlarına dâhil edildi. İlgi o kadar arttı ki, Diyarbakır’daki oteller Nisan ve Mayıs ayları rezervasyonlarını şimdiden doldurdu. Avrupa ve Amerikalı zengin turistlere hizmet veren tur şirketleri de, bölgeye helikopter pisti yapılmasını istedi. 2019'da 1 milyon turistin ziyaret etmesi beklenen tapınak, adeta Diyarbakır’a umut ışığı oldu. Çünkü yıllardır yoğun göç alan ve nüfusu 2 milyonu aşan kentte, her alanda kendini gösteren işsizlik ve ekonomik bunalım var. Yerel yöneticiler, bu bunalımı aşmanın yolunun turizmden geçtiğine inanıyor ve Mithras Tapınağı’na ayrı bir önem atfediyor.

Yüzde 1’i kazıldı

Antik "Kral yolu” olarak bilinen Diyarbakır-Mardin karayolunda,124 metre yükseklikteki tepede ve 60 dönüm alanda kurulu Zerzevan Kalesi’nin henüz yüzde 1’i kazıldı. Kazıldıkça da yeni bulgulara ulaşılıyor. Gün yüzüne çıkarılan her yeni eser, buraya ilgiyi arttırıyor. Kalede 15 metre yükseklikte sur kalıntıları, mancınık ve gözetleme kuleleri, kiliseler, su sarnıçları, kaya mezarları, tahıl ve silah depoları bulunuyor. Yer altında birbiri ile bağlantılı gizli geçitler ve en küçüğü 400 kişilik sığınaklar da yer alıyor.

Tesadüfen bulundu

2014 yılında kazı çalışmaları başladığında burada Mithras Tapınağı olduğu bilinmiyordu. Tesadüfen bulunan yapının Mithras Tapınağı olduğu belirlenince, arkeoloji dünyası bu durumu yüzyılın keşfi olarak tanımladı. Dünyanın dört bir yanından büyükelçiler, arkeologlar, Birleşmiş Milletler yetkilileri ve çok sayıda tanınmış insanı bu bölgeye çeken de Mithras’ın gizemi oldu.

Hannover’den Diyarbakır’a Mithras turu

Almanya’da yaşayan Türkler de Mithras Tapınağı’nı en çok ziyaret eden turistler arasında. Hannover'den gelen turistlerin ilk durağı Zerzevan Kalesi oluyor. Tarihi kalıntılar ve Mithras Tapınağı’ndan çok etkilendiklerini söyleyen turistler, burayı insanlara tavsiye edeceklerini söylüyorlar. Hannover-Diyarbakır turunu düzenleyen şirketin sahibi Mustafa Önlü, 39 yıl önce Nevşehir'den Almanya’ya gitmiş. Ailesi ise Nevşehir'e 1860 yılında Diyarbakır'dan göç etmiş. 20 yıldır turizm ile uğraşan Önlü, atalarının geldiği toprakları daha çok insanın görmesini istiyor.

“İkinci kez Zerzevan Kalesi’ne geliyorum. Özellikle insanların gelmelerini istedim. Anlattığım kişiler de mutlaka görmek istediler. İnanılmaz olumlu tepkiler alıyoruz. Alman müşterilerimizden çok talep var. Buraları görmek istiyorlar. Alman grupları da getireceğiz.” Hannover'den gelen Sol Parti Milletvekili Veli Yıldırım, 40 yıldır Almanya’da yaşıyor. Yıldırım, Zerzevan Kalesi'nden çok etkilenmiş:

“Almanya’da Diyarbakır, İstanbul’dan daha çok tanınıyor. İnsanlar gelip gidiyor, ama korkuyorlar. Biz kesinlikle bir sıkıntı yaşamadık ve çok güzel geçti. Bunu gidip bir elçi gibi orada anlatacağız. Televizyonlarda bir sürü olay görüyoruz. İki gündür geziyoruz, hiç böyle bir şey görmedik. Böyle yerlere sahip çıkılması lazım.”

Gizemini koruyan din: Mithraizm

Dünyadaki gizemli inanışların kaynağı kabul edilen Mithraizm, Milattan Sonra 2. yüzyılda, Pers ordularının seferleri ile Roma İmparatorluğu’na girip, askerler arasında yaygınlaşmış. Pagan Roma döneminde üst düzey askerler, tüccarlar, aristokratlar, devlet adamları, hatta bazı imparatorlar, gizem dini Mithraizm’i benimsemiş. Bütün evreni kontrol ettiğine inanılan Mithra, aynı zamanda güneş tanrısı olarak kabul edilmiş. Dini ritüel ve ayinleri son derece gizli yapıldığı için hakkında çok fazla şey bilinmeyen ve yazılı belgesi bulunmayan Mithraizm ile ilgili çok az bilgiye arkeolojik kazılarda ulaşılmış. Çok zor girilebilen bir din olan Mitraizm’in bütün tapınakları yer altındaki doğal mağaralarda veya yapay olarak inşa edilmiş. Sadece erkeklerin kabul edildiği dine girmek için 12 büyük eziyet çekilmesi gerekiyor. Dine kabul edilenler ise 7 ayrı mertebede sınıflandırılmış. Batılı araştırmacılara göre Roma İmparatorluğu’nda yapılan ilk Mithras Tapınağı Diyarbakır’da. Tapınağın tavanında 4 simetrik bağlama yeri var. Bu bağlama yerlerine defne yaprakları ile uyuşturulmuş boğa bağlanarak, Mithra’ya kurban ediliyormuş. Boğadan akan kan yerdeki havuza doluyor ve Mithras’a kabul edilenlere bu kanla vaftiz yapılıyor.

Kazılar 50 yıl sürecek

Roma’nın doğu sınırındaki tek Mithras Tapınağı’nı ortaya çıkaran ekibin başında Doçent Doktor Aytaç Coşkun var. Zamanının büyük kısmını Zerzevan Kalesi’nde geçiren Coşkun, kazıların 50 yıl süreceğini düşünüyor. Çünkü bölgenin yüzde 99’u henüz kazılmamış ve yer altında başka bir şehir olduğu tahmin ediliyor. Dünyada keşfedilmiş çok fazla Mithras tapınağı olmadığını söyleyen Coşkun’a göre Zerzevan Kalesi dünyanın en iyi korunmuş garnizonu. Coşkun, Milattan Önce 882 yılından itibaren burada yerleşim olduğunu ve 639 yılında İslam ordularının fethine kadar yaşamın kesintisiz sürdüğünü söylüyor.

“Burada zaman durmuş”

Zerzevan Kalesi'nin, Roma'nın askeri ve günlük yaşamı konusunda önemli bilgilere sahip olduğunu ifade eden Coşkun, Roma tarihiyle ilgili pek çok bilinmeyenin aydınlanacağına inanıyor. "Burası bölgenin ve Diyarbakır’ın Roma tarihini aydınlatabilecek konumda. Lejyon birliğinde en az bin asker sürekli buradaymış. 400'e yakın sivilin yaşadığını düşünüyoruz. Savaş anında bütün ovada tarımla uğraşan halk buraya sığınıyor ve nüfus on binleri geçiyor. Onun için yeraltına bir sürü yapı inşa etmişler. 639’da İslam orduları fethettikten sonra tekrar yerleşim olmamış. Burada adeta zaman durmuş.”

Dan Brown ve Morgan Freeman gelecek

Mithras’ın gizemi, ünlü yazar Dan Brown ve aktör Morgan Freeman’ın da ilgisini çekmiş. Freeman, "Tanrı’nın Hikâyesi” adlı belgesel serisinin çekimlerini Zerzevan'da yapmak için girişimlerde bulundu. Dan Brown ve Morgan Freeman’ın 2020 yılında Mithras Tapınağı’nı ziyaret etmeleri bekleniyor. Hristiyanlık öncesi Roma elitlerinin tanrısı olan Mithra, efsaneye göre boğa ile dövüşmüş, bu boğanın kanından bütün insanlık doğmuş. Mithraizm’in yayılış hikayesi bir efsane, gizemli tanrı Mithra’nın tapınağı ise, 1800 yıl sonra Diyarbakır’ın kaderini değiştirebilecek potansiyele sahip bir gerçeklik.