Bugün de Diyarbakır’ın batısına doğru devam edelim isterseniz.

Cezbeden ‘su’yla başladık suyla devam ediyoruz.

Bu kez Kelaynakların memleketi Fırat’ın kıyısındaki Urfa’nın Birecik ilçesi…

Su, tarımın, ekonominin, kültürün edebiyatın, tıbbın gelişmesine imkan tanıyan bir nimetler silsilesine sebep…

Fırat Nehrin kıyısında kurulmuş olmanın verdiği bu nasiplenme ve tarih boyunca ticari bir kent olma  özelliğini korumuş bir ilçe Bilecik.

Diyarbakır’a uzaklığı yaklaşık 260 km. Biraz uzak, erken çıkarsanız günübirlik gidilecek yerlerden biri. En fazla gidiş gelişiyle 5-6 saat çekiyor.

İlçede birçok medeniyet varlığını sürdürmüş. Tarihi varlığı milattanöncesine dayanan Birecik, Aramice, Bîrsâ kelimesinden türeyen ve Arapça kale, hisar anlamına gelen el-Bîreolarak bahsedilen Birecik, "küçük kale" anlamına geliyor. Antik dönemde yerleşimden "Makedonopolis" olarak da bahsedilmiş…Birecik denilince akla hemen Kelaynak Kuşları ve suya çizen tarihiile Birecik Köprüsü gelir. İlkinden Kelaynaklardan başlayalım. Kelaynak, bereket kuşu olarak bilinirve türü Hz. Nuh'un gemisine aldığı hayvanlardan biridir. Bir zamanlar her yerde bulunan bu kuş türügünümüzde soyu tükenmek üzeredir.Günümüzde sadece Fas'ta ve Suriye'de de vardır. Göçebe kuşlar olan kelaynakların çoğalması için üreme istasyonları kurulmuş. Ayrıca nesli tükenmekte olan başka bir kuş türü olan Çizgili İshakkuşu da Birecik'in sembolü olan diğer bir kuş türüdür. Gidince nereleri gezmek lazım?Birecik, tarih boyunca ticaret kenti olmuş fakat Bağdat'a giden Demiryolununburada geçmemesi ilçenin ticaretini durdurmuş ve gerilemeye başlamış. Ta ki 1956 yıllında ırmak üzerinde ikinci köprü yapılana kadar bu gerileme devam etmiş. Birecik köprüsü inşa edilinceilçe tekrar ticaret hacmini kazanıp eski önemine kavuşmuş. 10 metre genişliğinde 720 metre uzunluğundaki köprünün iki tarafında da bir metre genişliğinde yaya kaldırımları yapılmış.Gidince bu uzun köprüyü bir geçinderim. Ayrıca İlçenin merkezinde bulunanBeyaz Kale de gezilecek yerlerdenbiri. Kale Fırat nehrin doğusunda bulunan kalkerli sert bir kayalığın üstünde inşa edilmiş. Üzerinde bulunan beyaz kalkerli taşlarından dolayı kaleBeyaz Kale olarak da isimlendirilmiş. Asurlular zamanında inşa edilen kale, tarihte birçok medeniyet tarafındakullanılmış ve onarım görmüş. Günümüzde de bir kısmı yıkık şekilde gelen kalenin onarım çalışmaları haladevam ediyor.Kaleyle beraber İlçe merkezini çevreleyen surlar; bakımsızlıktan harabe şeklinde olsa da; bir burç ve iki kapısı halen ihtişamını korumaktadır.ilçenin merkez mahallesinde bulunanUlu cami mutlaka görülmesi gerekenbir tarihi eser. Kim ve ne zaman tarafında yapıldığı belli olmasa da farklı mimarisiyle dikkat çekmektedir.

Birecik denince ilçeyle özdeşleşenevleri de akla gelir. Bu evler bölgedeki evlerden farklı bir mimari özelliğine sahiptir. Bu mimari özelliği dolayısıyla evleri özel kılmıştır. Bu evler halk arasında Saçak olarak bildikleri köşkler mevcuttur.