Bugün 21 Şubat Dünya Anadil Günü: Türkiye’de kaç dil kullanılıyor

Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO) 1999 yılında aldığı kararla 21 Şubat gününü, “Uluslararası Anadili Günü” olarak kabul edildi.

Bangladeş halkı bugünü hem “Uluslararası Ana Dil Günü” hem de “Şehitler Günü” olarak anıyor.

“21 Şubat Dünya Anadili Günü” ilk kez 2000 yılında, dünya çapında çok dilli yaşamı ve kültürel çeşitliliği desteklemek amacıyla kutlanmaya başlandı.

UNESCO verilerine göre, dünyada 5 bini yerli dili olmak üzere 7 binden fazla dil konuşulmakta. Bu dillerin sadece 106’sı resmi dil statüsünde.

Ana dille ilgili BM’nin paylaştığı verilerine göre dünyada 7 binden fazla dil konuşulsa da her 2 haftada bir dil yok oluyor. Yok olan dille beraber dilin ait olduğu kültür ve toplumsal hafıza da yitip gidiyor.

TÜRKİYE’DE KAÇ DİL KULLANILIYOR?

UNESCO’nun ‘Tehlike Altındaki Dünya Dilleri Atlası’na göre; Türkiye’de 18 dil veya lehçe yer alıyor, 15 dil ise yok olma tehlikesi altında. Tehlike altında olan diller arasında Kürtçe'nin Kirmancki/Zazaki lehçesi de bulunuyor. Genel anlamda Kürtçe tüm yasaklamalara ve baskılara rağmen yok olmasa dahi anadilde eğitim seçmeli dışında eğitimin yapılmaması ve resmi statüsünün olmaması nedeniyle risk altında olduğu dilbilimcilerle sık sık dile getiriliyor.

30'dan fazla dilbilimcinin çalışmalarıyla ortaya çıkan atlasa göre bu dillerin dağılımı şöyle;

Son derece tehlikede olan diller: Hertevin. Ethnologue.com'a göre Siirt kökenli, Kuzeydoğu Arami dilerinden olmasına karşın diğerlerinden oldukça farklı bu dili 1999'da bin kişi konuşuyordu.

Ciddi anlamda tehlikede olanlar: Gagavuzca, Türkiyeli Yahudilerin konuştuğu Ladino ve Süryanice.

Kesinlikle tehlikede olanlar: Abazaca, Hemşince, Lazca, Pontus Yunancası, Çingene dilleri (Atlasta yalnızca Romani bulunuyor), Süryanice'ye benzeyen Suret (atlasa göre Türkiye'de konuşan kalmadı; konuşanların çoğu göçle başka ülkelere gitti) ve Ermenice.

Güvensiz durumda olanlar: Abhazca, Adige, Kabar-Çerkes dilleri ve Zazaca.

Kaybolan diller: Atlasa göre Türkiye'deki üç dil kayboldu. Kapadokya Yunancası, dünyada da son derece tehlike altında. Diyarbakır Lice'deki Kamışlı köyünde konuşulan Mlahso da kayboldu. Suriye'ye göçen köylülerden İbrahim Hanna'nın 1995'te ölümüyle bu dil de öldü. Ubıhça da Tevfik Esenç'in 1992'de ölmesiyle kayboldu.