Araştırma: Mars'ta bulunan su bir 'serap' olabilir

Kızıl Gezegen'deki yeraltı suyuyla ilgili umutlar kuruyor. Araştırmalar, sıvı halde su bulunduğunu öne süren çalışmaları geçersiz kılacak gibi görünüyor.

Jamie Priest

Araştırmacılar, 2018 yılında Mars’ta sıvı suyun varlığına dair kanıt bulduklarını duyurduklarında, bilimsel toplulukta bir heyecan dalgası yaşandı. Suyun bulunduğu yerlerde, mikrobiyal yaşama dair cezbedici bir ihtimal de mevcuttur; en azından, Dünya’daki yaşamın sürmesi söz konusu olduğunda.

Maalesef, Teksas Üniversitesi’nde görev yapan araştırmacıların Kızıl Gezegen’le ilgili gerçekleştirdiği yeni bir araştırma, 2018’deki bulgular hakkında şüphe uyandırıyor ve hayal kırıklığı yaratan alelade bir alternatif neticeye ulaşıyor: Başlangıçta, buzul altı suyu olarak kabul gören parıltılı yansımalar, buzun altında gömülü halde bulunan volkanik kayaların sebep olduğu bir seraptan başka bir şey değil.

Daha önceki araştırmayı geçersiz kılıyor

Geophysical Research Letters adlı dergide yayınlanan araştırma, mevcut koşulların sıvı su açısından tartışmasız biçimde uygun olmadığı gezegen yüzeyinin tamamına yayılan volkanik ovalarda görülen benzer yansımaları kayıt altına alıyor. Ulaşılan iki netice arasındaki tutarsızlığın temelinde basit bir gerçek yatıyor: Başka bir gezegende bilimsel çalışma yürütmek gerçekten zor.

2018 yılında yapılan duyuru, Avrupa Uzay Ajansı’nın (ESA) Mars Express Orbiter adlı bir araştırma cihazından elde edilen kanıtlara atıfta bulunmaktaydı. Radar sinyalleri kaya ve buza nüfuz edebiliyordu ve mevcut durumda, araştırmacıların sıvı su ile tutarlı olduğuna inandıkları Mars kutup buz örtüsünün altından parlak sinyaller almıştı.

Ortaya atılan iddia gerçekten büyüktü. Mikrobik canlılar için potansiyel olarak yaşanabilir sıvı ortamların var olması ihtimali heyecan vericiydi. Ne var ki böylesi büyük iddialar sağlam kanıtlara ihtiyaç duyar ve diğer bilim insanları, Mars’ın soğuk ve kurak olan güney kutbunda suyun sıvı halde bulunabilmesi için gereken muhtemel koşulları sorguladılar. Su buzu bol olsa bile, genellikle yüzeyde sıvı halde kalacak kadar sıcak olan bir su birikintisinin, ince Mars atmosferinde buhara dönüşmeden önce yalnızca birkaç dakika boyunca varlığını koruyabileceği düşünülüyor.

Koşullar sıvı suya imkân tanımıyor

Texas Üniversitesi Jeofizik Enstitüsü’nde gezegen bilimci ve çalışmanın başyazarı olan Cyril Grima, “Suyun gezegen yüzeyine bu kadar yakın kalabilmesi için hem aşırı tuzlu bir ortama hem de güçlü ve bölgesel olarak üretilen bir ısı kaynağına ihtiyaç var; fakat bu ihtiyaçlar, söz konusu bölge hakkında bildiklerimizle uyuşmuyor” diyor.

Mars buz örtüsünün altında yatan arazi bir kilometreden fazla buzla örtülüyken, altında yatan asıl şeyin ne olduğunu öğrenmek gerçekten zor bir görevdi. Araştırma ekibi, enine boyuna yapılan bir beyin fırtınası esnasında, benzer şekilde buzla kaplı olması durumunda, Mars’taki diğer arazi özelliklerinin radar sinyallerinde nasıl görünebileceğini merak etti.

Ekip, 2005 yılında Avrupa Uzay Ajansı’nın Mars Express adlı araştırma aracında kullanılmaya başlanan bir radar cihazı olan MARSIS’ten elde edilen üç yıllık verileri baz alarak oluşturulan ve olağanüstü derecede ayrıntılı olan bir Mars radar haritasını kullanarak, gezegenin tamamının üzerine küresel çapta varsayımsal bir buz tabakası yerleştirdi. Araştırmacılar, benzer şekilde kalın bir buz örtüsünün altına gömülmüşlerse, kutuptakilerle tutarlı olan radar sinyalleri üretebilecek özellikleri aradılar. Varsayımsal buz tabakası dikkat çekici sonuçlar açığa çıkardı.

Yansımalar volkanik kalıntılardan geliyor

Su ihtimalini gündeme getiren parlak yansıma sinyalleri tüm enlemler boyunca bütün yüzeye yayılmıştı. Doğrulanabildiği kadarıyla, bilinen volkanik ovaların bulunduğu alanlarla eşleştiler.

Dünya’da, demir bakımından zengin lav akıntıları, ardında radar sinyallerini benzer şekilde yansıtan kayalar bırakabiliyor ve bu da elimizdekini güçlü bir açıklama adayı haline getiriyor. Diğer ihtimaller arasında, bu parıldayan seraplarla ilgili diğer yeni araştırmalarla tutarlı olan ve kurumuş nehir yataklarında bulunan maden yatakları bulunuyor.

Kanada’da bulunan York Üniversitesi’nde Mars araştırmaları yürüten bir jeofizikçi olan Isaac Smith, parlak radar sinyallerinin kayalar su nedeniyle erozyona uğradığında oluşan bir çeşit kil olduğunu düşünüyor. 2021’de gerçekleştirilen bir araştırmada, Smith, Dünya’da var olan killerin 2018’de su olarak duyurulana benzeyen parlak radar yansımaları yarattığını ortaya çıkardı.

“Bence Grima’nın keşfinin güzel yanı, günümüzde gezegenin güney kutbunun altında sıvı su bulunabileceği fikrini ortadan kaldırırken, aynı zamanda milyarlarca yıl boyunca Mars ikliminde görülen daha geniş bir kuruma neticesinde ortaya çıkan eski göl ve nehir yataklarıyla ilgili kanıtları aramak ve hipotezleri test etmek için gerçekten de tam olarak bu alanları göstermesi” diyor.

Smith açısından bu araştırma, Dünya’yla olduğu kadar Mars ile de bağlantılı olan bilimsel süreçler hakkında aydınlatıcı bir ders niteliği taşıyor. Smith, “Bilim, ilk denemelerde kusursuz olamaz” diyor. “Bu durum, özellikle de daha önce hiç kimsenin ziyaret etmediği yerleri araştırdığımız ve her şeyi uzaktan algılayan araçlara bel bağladığımız gezegen biliminde geçerli” diye ekliyor.

Grima ve Smith, şimdi, hem gelecekteki insanlı iniş sahaları için bir hedef olarak hem de geçmiş yaşam belirtilerini aramak amacıyla Mars’ta radarla su bulmak için ortaya atılan araştırma önerileri hususunda işbirliği yapıyorlar.

Yazının orijinali Cosmos Magazine sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)