Gazetecilerin ‘profesyonel’ hayal kırıklığı!

Gazetecilerin ekipman fiyatlarında bir yılda yüzde 100’ün üzerinde bir artış oldu. Profesyonel ve yarı profesyonel bir ekipman maliyeti ne kadar? Asgari ücret ile çalışan bir gazeteci yeni ekipmanı kaç yılda alabilir? Ekipman sıkıntısı yaşayan serbest gazeteciler sahada nasıl çalışıyor? İşte Türkiye’de artan haber maliyetleri

Dövizdeki dalgalanmalar birçok meslek kolunda maliyetleri arttırırken, alım gücünü de düşürdü. Bu meslek kollarından biri de gazetecilik. Dövize endeksli elektronik eşyalarda yüzde 100’ü geçen bir fiyat artışı yaşandı. Daha önce en düşük yarı profesyonel fotoğraf makinalarının fiyatı 5 bin liradan başlarken şuan 15 bin liranın altında yarı profesyonel fotoğraf makinası bulmak bir hayli güç. Profesyonel bir fotoğraf makinasının fiyatı ise daha önceden 16 bin liradan başlarken başlarken şuan 50 bin ile 130 bin arasında değişiyor. Sputnik Türkiye’den Sertaç Kayar gazetecilikte artan ekipman ve haber maliyetlerini araştırdı.

Gazeteciliğin temel ekipmanları

Profesyonel ekipman 300 bini, yarı profesyonel ekipman maliyeti 100 bini geçiyor Fotoğraf makinası, lens, kamera, mikrofon, bilgisayar, tripod, hafıza kartları, kart okuyucular, hard diskler, ara kablolar, ses kayıt cihazları gazeteciliğin temel ekipmanları arasında yer alıyor. Bu ekipmanlar birçok elektronik eşyada olduğu gibi döviz kuruna bağlı. Dövizdeki artış ile bu ekipman fiyatları da bir hayli yükseldi. Profesyonel gazetecilik için bu ekipmanların şuanki toplam maliyeti 300 bin lirayı geçerken, yarı profesyonel ekipman için ise 100 bin liranın üstünde bir fiyat söz konusu. Asgari ücretle çalışan bir gazeteci tüm maaşını buna yatırdığı varsayılsa profesyonel ekipmanları alabilmesi için en az 7 yıl, yarı profesyonel ekipman için ise en az 2 yıl çalışması gerekir.

Kimi cep telefonu kullanıyor, kimi ödünç alıyor

Artan ekipman maliyetleri en çok telif karşılığı çalışan serbest gazetecileri etkiliyor. Aylık sabit bir geliri olmayan ve çok düşük telif ücretleri ile çalışmak zorunda kalan serbest gazetecilerin bu ekipmanları alması çok zor. Kıt kanaat imkanlarla mesleklerini icra etmeye çalışan gazeteciler artan bu maliyetler ve hayat pahalılığı nedeniyle kimisi arkadaşlarından ekipman ödünç alıyor, kimisi sadece yazılı haber ve cep telefonu çekimleri ile çalışmak zorunda kalıyor kimisi de mesleği bırakmak zorunda kalıyor.

‘Yeni bir ekipmana geçmeye kalksam en az 300 bin lira’

Ulusal ve uluslararası basın kuruluşlarına telifle haber, fotoğraf ve video geçen serbest gazetecilerden Metin Yoksu artan ekipman maliyetlerini ve çalışma şartlarını anlattı. “10 yıldır aynı fotoğraf makinasını kullanıyorum” diyen Yoksu şöyle devam ediyor: “Hafıza Kart yuvası bozuk. Önünde eski model 24-70 bir lens bulunuyor. Bunun yanında ikinci bir body bulunuyor. Aldığım ikinci makinanın kredisini hala ödüyorum. Önünde 70-200 bir lens bulunuyor. Videolar için bir kamera, mikrofon ve bir tripodum var. Bunları satmaya kalksam hepsi 40 bin TL etmez malum eski ve ikinci el. Kullandığım bilgisayar 5 yıldır değişmemişti. Bundan bir ay önce borç alarak 5 bin TL değerinde hayatımda ilk kez sıfır bir bilgisayar aldım. Ve maalesef borca aldığım bilgisayarda videoları montaj edemiyorum. Sadece yazı yazmak ve fotoğraf editlemek için kullanıyorum. Montaj yapmak için eşten dostan emanet bilgisayar ile hallediyorum. Sırt ağrılarına vb mahal vermeyecek daha hafif yeni bir ekipmana geçmeye kalksam en az 300 bin TL.”

‘En yakın habere gitmenin 300-500 lira masrafı oluyor’

Eski ekipmanlar ile çalışmanın haberin kalitesini düşürdüğünü belirten Yoksu “Sürekli bir hata veriyor. Üstüne insanlar iyi görüntü istiyor. İyi kadrajlar bekliyor. Ama bunları da iyi kalite ile bekliyor. Bu beklentide olan okuyucu, izleyici maalesef haberi bedava istiyor. En yakın habere gitmek kimi zaman 300-500 TL arasında masrafı oluyor. Ama haberin telifi zaten 250 TL! Ve haber verdiğiniz yerler sizden özel haber istiyor, dosya haber istiyor. ‘Her haberi’ almam diyor. Ama haberin telifleri çok düşük. Bugün yerel bir gazete telefon açıp ‘asgari ücret vereceğiz gel yarın muhabirimiz ol’ dese sadece ekonomisi için bunu kabul edeceğim. Çünkü yaşamak için buna mecburuz. Ama ben gazetecilik yapmak istiyorum. Haber üretmek istiyorum. Ay başında kirayı öderken ev sahibime ‘Abi bak bu ay şu haberi yaptım al kirayı’ diyemiyorum. Telefon, internet bunlar da haberin masrafları veya içtiğimiz çay bile bugün haberin masrafı” şeklinde konuştu.

‘Telefonla çekim yapmak zorunda kalıyoruz’

Daha önce yerel gazetelerden çalışan ve işten çıkarıldığı için serbest çalışan Ali Abbas Yılmaz kendi imkanları ile kurdukları ‘Sur Ajans’ ile mesleğini icra etmeye çalışıyor. Yılmaz’ın cep telefonu dışında hiçbir ekipmanı yok ki istese de alamayacak durumda. Sahada elinde cep telefonu ile hem fotoğraf hem video çeken Yılmaz, bazen de çevresinden aldığı kamera ile çekim yapıyor. Yılmaz şunları söyledi:

“Tüm ekipmanları, araç gereçleri dövize endeksli basın emekçileri ülkedeki ekonomik krizin maliyetini daha da ağır bir şekilde hissetti. Bilgisayar, kamera, mikrofon, tripot, fotoğraf makinesi, kayıt cihazı vs. haber üretiminde kullanılan tüm ekipmanların fiyatı misliyle katlandı. Mesleğe yeni başlayan gazeteciler ya da ekipmanları eksik olan gazetecilerin artık ekipman alması hayal oldu. Son 6 ayda ekipman fiyatları 2 katına çıktı. Kamera, fotoğraf makinesi temin edemediğimiz için ben ve birçok meslektaşımız telefonla çekim yapmak zorunda kalıyoruz.”

‘Yeni ekipman alma olanağı yok’

Habere erişim maliyetinin de arttığını belirten Yılmaz “Kurumsal basın yayın organları dışında kalan birçok meslektaşımız araç imkanından da yoksundur. Ulaşım sorunu habere erişimde ciddi bir handikap olarak basın emekçilerinin karşısına çıkmaktadır. Anlık haber takibi için toplu ulaşım araçlarını kullanmak işlevsel olmadığı gibi turkuaz basın kartı verilmeyen meslektaşlarımızın toplu ulaşımdan ücretsiz şekilde yararlanamaması da ciddi bir sorundur. Son süreçteki zamlarla birlikte ortalama bir kameranın maliyeti 40 bin TL’nin üzerindedir. Buna tripod, mikrofon, kayıt cihazı vs. eklediğinizde 50 bin TL’yi aşıyor. Fotoğraf makinesi, objektif fiyatları hakeza 30-40 bin TL arasında değişiyor. Bilgisayar fiyatları ortalama 15-20 bin TL aralığında. Yani bir gazetecinin videolu içerik üretmesi için en az 100 bin TL bir maliyeti göze alması gerekiyor. Meslektaşlarımızın genelinin asgari ücret ve biraz üstünde bir maaş aldığını göz önünde bulundurduğumuzda kendi zorunlu yaşam giderlerini dahi karşılayamayan gazetecilerin 100 bin TL gibi bir maliyetle ekipmanlarını karşılayabilmesinin olanağı yoktur” dedi.

‘Hepsini almaya çalışsam 100 bin TL'yi geçer’

Gazeteciliğe yeni başlayan İletişim Fakültesi Mezunu Mahsum Kara artan maliyetler ve telif ücretlerinin düşük olması nedeniyle gazeteciliğe kötü bir giriş yaptığını söylüyor.

Kara “Elimde yarı profesyonel fotoğraf makinesi var. Onla sadece fotoğraf çekme imkanım oluyor. Maalesef artan maliyetler benim yeni kamera almaya gücüm yetmiyor. Bu da benim gazeteciliği daha kaliteli bir şekilde yapmama engel oluyor. Ülkedeki ekonomik durum ortada her gün her şeye zam geliyor. Bugün minimum markası düşük bir fotoğraf makinesi almaya kalsam 15 binden başlıyor. Zaten iş bir gazeteciyim benim ekipman eksikliğimi tamamlamam çok zor. Bende sadece fotoğraf makinesi var. Tripod, kamera lensi, mikrofon ve bir gazeteci için bu süreçte en ihtiyaç duyduğu bilgisayarım bile yok alamıyorum. Hepsini almaya çalışsam 100 bin TL'yi geçer bir maliyet önüme çıkıyor. Ekipman eksikliğimden dolayı haberlerimin çoğunu telefondan ya da arkadaşlardan aldığım bilgisayarla yazmak zorunda kalıyorum." dedi.

‘Yeni ekipman almak zor değil, imkansız!’

Telif ücretlerinin haber masrafını karşılamadığını ifade eden Kara şöyle devam etti:

“Harcadığım masrafların ücretini almıyorum ne yazık ki. Bir haber planım olduğunda, bir günümü ful ona ayırmak zorundayım. Haberi yazmak için bir bürom olmadığı için genelde haberleri kafelerde oturup yazıyorum. Buna yol ve yemek harcamalarını da eklendiğimde bir haber için aşağı yukarı bir 80 ile 90 TL arasında bir günlük harcama çıkıyor. Maalesef haber telifleri ile ekipman almak çok zor. Zaten telifli çalıştığımız için hemen hemen her gün haber bulmak zorundayız. Aldığımız telif ücretleri ancak evin kirası, faturalar ve haber için harcadığım masraflara yetiyor o da her zaman değil tabi. Bundan dolayı telifli haber telifleriyle yeni ekipman almak zor değil, imkansız!”