Süryaniler köylerine geri dönüyor

Köylerinden göç etmek zorunda kalan Süryaniler, yıllar sonra topraklarına geri döndü. Midyat’ın Bethkustan Köyü’nde yaşayan 15 Süryani aile köylerine geri dönerek evlerini yeniden inşa etti. El konulan arazilerini geri almak için hukuk mücadelesi veren aileler, “İmkan sağlanırsa çok aile geri döner” diyor.

Sertaç Kayar/Yenigün Özel

DİYARBAKIR YENİGÜN - Türkiye’deki az sayıdaki Süryani köylerinden biri olan Mardin’in Midyat İlçesi’ne bağlı Bethkustan (Alagöz) Köyü’nden Avrupa ülkelerine göç eden Süryaniler, doğup büyüdükleri topraklarına geri dönüyor. 1970 yılında yaşanan baskılar ve ekonomik nedenlerden dolayı göç eden aileler genellikle Almanya ve İsveç gibi ülkelere göç etti. 7. yüzyılda yaşadığı tahmin edilen Süryani Patriği Mor Gabriel'in doğduğu köy olarak bilinen Bethkustan Köyü’nde 1965 yılında 130 hane bulunuyordu. Yaşanan göç ile hane sayısı 15’e kadar düştü. Şimdiler de ise 15 aile köye geri dönerek evlerini tekrar yaptırıyor. Köyde şuan 150 Süryani yaşıyor. Yaşan göçün ardından çoğu köy sakini vatandaşlıktan çıkarıldı. Büyükşehir Belediye Yasası'nın çıkartılması ile Süryanilere ait birçok arazi ve mülkler Hazine'ye devredildi, kullanım hakkı da Diyanet'e verildi. Köylerine geri dönen Süryaniler, hukuki girişimler sonucu, arazi ve mülklerinin bir bölümünü geri verildi. Kalanı için ise hukuki süreç devam ediyor. Son zamanlarda köye dönen Süryani aile sayısında artış yaşanırken, koşulların düzelmesi durumunda birçok ailenin geri dönmek istediği belirtiliyor.

“Ağabeyim işten gelirken evin önünde vuruldu”

73 yaşındaki İsa Henno adlı Süryani yurttaş, köye ilk geri dönenlerden. 31 yaşında köyden ayrılan Henno, önce İstanbul’a ardından da Almanya’ya göç etti. Göç nedenini “Şartlar iyiye gitmiyordu” şeklinde ifade eden Henno’nun 3 kardeşinden en büyüğü 1981 yılında akşam işten eve gelirken evinin önünde öldürülüyor. Köy sakinlerinin yaşadıkları korku nedeniyle şahitlik yapmadığı ifade eden Henno, kardeşini vuran kişinin bir hafta sonra askerler tarafından Nusaybin-Suriye sınırında öldürüldüğünü öğrendiklerini belirterek “Allah kimsenin hakkına kimsenin yanında bırakmaz” dedi.

Kaybettiği 5 yakının ismini evinin duvarına astı

Yaşanan olaylarda sadece kardeşini değil 5 yakınını kaybeden Henno, evin taşı üzerine yitirdiği yakınlarının isimlerini Süryanice yazarken, başka taşın üstüne de İncil’de geçen “…Bedeni öldürenden korkmayın, canı da bedeni de öldürenden korkun…” bölümü yazmış. 41 yıl boyunca Almanya’da yaşayan Henno şunları söyledi: “İnsan doğduğu toprakları unutmaz. Bu kilisede medrese okudum. Babamla çalıştım, arsalarımız toprağımız bağ ve bahçemiz var, kilisemiz var. Tüm dünyayı gezdim. Oralarda ancak bir ev alabilirim ama böyle bir köy bulmam imkansızdır. Geldiğimde babamın evi yıkılmak üzereydi. Zamanında geldim yıkılmadan tamir ettim. Gelmeseydim yıkılacaktı. Bütün inşalara çağrımdır gelin birlikte çalışalım, birlikte ticaret yapalım. Kavgayla, öldürmeyle bir şey çıkmaz. Sen Hristiyansın, Müslümansın banan ne? Ne ben seni diğer dünyaya taşırım ne de sen beni taşıyabilirsin.”

35 yıl sonra doğduğu topraklara döndü

Aynı köyden olan Murat Aras da 18 yaşında köyden göç etti ve 40 yıldır Almanya’da yaşıyor. 35 yıl sonra baba topraklarına geri dönen Aras’ın en büyük destekçisi birlikte göç ettiği İsa Henno oldu. Arkadaşı İsa’nın evini yaptırmada yardımcı olduğunu ve geri geldiğini söyleyen Aras “Köye geldiğimde çok mutlu oldum. Anılarım, her şeyim burada. Çocuklarım da gelmek istiyor ama şuan ev küçük olduğu için getirmedik. Evi biraz büyütüp onları da getireceğiz” diyor.

“İsveç’te 5 vekil ve bakanımız var”

Eliyo Duman da 1981 yılında İsveç’e göç ederken, sık sık köye gelerek anne babasını ve akrabalarını ziyaret ediyor. Göç ettikten sonra vatandaşlıktan çıkarıldığını söyleyen Duman “Köyü çok özlüyorum. Vatan toprağı başka. Şartlar düzelirse geri dönmek isterim. Haklarımız olmadığı ve ötekileştirildiğimiz için dönemiyoruz. Şartlar düzelmezse gelemeyiz. Almanya’da en az bu köyden bin ailemiz var. 10 yıl önce İsveç’ten köye bir grup getirdim. Hepsi de üniversite öğrencileriydi. Babaları, anneleri burada doğup büyümüştü. İlk kez geldiler. Çok mutlu oldular. Biz Süryanilere imkan verilmiyor. Burada bekçi bile olamıyoruz ama İsveç’te 5 Süryani milletvekilimiz var. Enerji Bakanı da bu köydendir. İmkan sağlanırsa birçok aile geri gelir” şeklinde konuştu.