Diyarbakır’da yüzlerce yıllık gelenek: Serhivde Şenlikleri ve Gerçekliği
114
FETTULLAH ÇELİK/YENİGÜN HABER – Diyarbakır'ın Silvan ilçesinde 641 yılından bu yana her yıl geleneksel olarak düzenlenen ‘Serhivde’ diğer adıyla 'Murat Şenlikleri' bu yıl da gerçekleştirildi.
Şenlikler, her yıl 27-28-29 Mart tarihleri arasında Silvan’a 30 km uzaklıkta bulunan Kürtçe ismi Emerka olan Kumgölü Köyü’nde kutlanıyor.
214
Şenliklere çevre il ve ilçelerden gelen yüzlerce kişi hem piknik yapıyor hem de o günlere özgü birtakım dini etkinlik gerçekleştiriyor.
Şenliklerde yapılan etkinliklerden biri, 3 gün 3 gece devam eden şenlik boyunca Dengbejlerin kılamları ki şenliğe müthiş renk katmaktadırlar. Bir diğeri ise bir kısım vatandaşın erbaneler eşliğinde yaptıkları zikirlerdir.
314
Şenliklerin olmazsa olmazlarından biri belki en önemlisi, Muaz Bin Cebel Türbesi'nde mumlar yakılıp, dualar eşliğinde dilekler tutulmasıdır. Çünkü Muaz bin Cebel isimli sahabenin burada yattığına inanılmaktadır. Bu konuya aşağıda değineceğiz.
Yine şenliklerde bazı kişiler, kurulan pazarda alışveriş yaparken kimileri de ağaçlara tespih ve ip asarak dileklerde bulunmaktadırlar.
414
Ayrıca bir düğün havasında düzenlenen şenlikte insanlar, birbiriyle kaynaşırken birbirini seven gençler bu şenlikte ailelerini tanıştırmaktadır. Festival esnasında evlenen pek çok vatandaşın yanı sıra ailelerinin evliliklerini onaylamadığı bazı âşıkların da birlikte kaçmak için kutlamaları bekledikleri ve burada bir araya geldikleri söylenir.
514
Bir de şenliklerde genç kızlar, ağaç dallarından yaptıkları halkaları alanda bulunan ağaca fırlatırlar; halka ağaçta asılı kalırsa dileklerinin gerçekleşeceğine inanılır.
Şenliklerin en kazançlıları olan seyyar satıcılar da şenliğe akın ederler adeta.
614
BİN BEŞ YÜZ YILLIK GELENEĞİN TARİHÇESİ
Rivayetlere göre, İslam ordusunun ünlü komutanlarından Muaz Bin Cebel’in Silvan ve çevresinin fethi için gelir ve Silvan'ın kuzey doğusunda bulunan Kumgölü köyü yakınındaki Murat Ovası'nda Bizanslıların kurduğu pusuda şehit düşer.
Pusuda şehit düşenler hemen oraya defnedilir. Kesin tarihi bilinmemekle beraber M.S. 641 yılından beri kutlandığı rivayet edilen Serhivde/ Murat Şenlikleri’nin ana konusu Silvan’a fetih için gelen İslam ordusunun komutanının şehit düşmesi olarak belirtilir. Yine rivayetlerde bekar olduğu belirtilen Muaz Bin Cebel için temsili düğün gerçekleştirilir. Bölgede bazı düğünler, onun anısına gerçekleştirilir; sahabe o düğünlerde anılır ve ona dualar edilir.
714
MUAZ BİN CEBEL KİMDİR?
Şenliklerin ana konusu Muaz bin Cebel kimdir? Konu ile ilgili en sağlıklı bilgilere ulaşabileceğimize inandığımız İslam Ansiklopedisi’nde onunla ilgili şu bilgiler yer almaktadır: Muaz Bin Cebel, hicretten on sekiz yıl önce Miladi 603 yılında Medine’de dünyaya geldi. Muâz, on sekiz yaşında iken Müslüman oldu ve İkinci Akabe Biatı’na katıldı. Kendi kabilesinden İslâmiyet’i kabul eden arkadaşlarıyla birlikte geceleri Benî Selime oğullarından henüz Müslüman olmayan bazı kimselerin putlarını kırdı veya putların acizliğini ortaya koyacak eylemler yaptı.
814
Bedir Savaşı başta olmak üzere Huneyn ve Tâif dışındaki bütün savaşlara katıldı ve bunlarda kabilesinin bayraktarı veya temsilcisi oldu. Mekke fethinin ardından Rasûlullah, Huneyn Gazvesi’ne giderken onu Mekke’ye önce emîr, ardından Kur’an ve dinî bilgiler muallimi tayin ettiği için Huneyn ve Tâif gazvelerine iştirak edemedi.
914
MUAZ BİN CEBBEL CÜZZAMA YAKALANARAK VEFAT ETTİ
Asr-ı saâdet’te Kur’ân-ı Kerîm’in tamamını ezbere bilen birkaç kişiden biri olan Muâz Bin Cebel, Hz. Ömer’in halifeliği döneminde Dımaşk Valisinin bölgede İslâm’ı öğretecek muallimler istemesi üzerine Hz. Ömer tarafından Ebü’d-Derdâ ve Ubâde b. Sâmit ile birlikte muallim olarak Suriye’ye gönderildi.
1014
ÜRDÜN’DE DEFNEDİLDİ
Daha sonra Suriye ordusu kumandanı Ebû Ubeyde b. Cerrâh Kudüs yakınlarındaki Amvâs’ta ortaya çıkan veba salgınında (tâûnu Amvâs) ölünce ordunun başına Muâz b. Cebel geçti. Muâz da iki oğlu ve iki hanımıyla birlikte bu salgına yakalandı ve aynı yıl vefat etti (ayrıca bk. AMVÂS). Bugün İrbid (Şimdiki adıyla Ürdün) vilâyetine bağlı Ağvârüşşimâliye livâsında kendi adıyla anılan köyde bulunan kabri üzerine küçük bir mescid ve türbe yaptırılmıştır.
1114
O HALDE ŞENLİKLERİN YAPILDIĞI KUMGÖLÜ KÖYÜ’NDEKİ TÜRBEDE YATAN KİŞİ KİM?
Uzun yıllardır bölgeye ve köye giderek ve bazı İslâm tarihçileriyle yaptığımız görüşme ve araştırmalarda buradaki türbede yatan kişinin bekar olduğu, bu nedenle onun adına temsili düğün yapıldığı bilgilerine ulaştık.
1214
Burada yatan kişinin de yine İslâm ordusu komutanlarından biri olduğu bilgisine ulaşarak, isminin de Şer Me’ez Kure Pire olduğunu öğrendik. İsmini Türkçe şöyle ifade edebiliriz: Yaşlı kadının oğlu Aslan Me’ez…
1314
Şer Me’ez ile ilgili mevcut bilgiler ışığında ancak şunu söyleyebiliriz: Türbede yatan Muaz bin Cebel değil, onun komutanlarından biridir. Çünkü komutan bekardır, Muaz bin Cebel ise kaynaklara göre evli iki çocuğu vardır. Ayrıca bir savaşta şehit düşmemiş, yakalandığı cüzzam hastalığı nedeniyle ölmüş. Mezarı da tespitli olarak Ürdün’dedir.
1414
Şimdilik son söz: ‘Serhivde/ Murat Şenlikleri’nin tarihi yeniden araştırılmalı ve yazılmalıdır.
Türkçe karakter kullanılmayan ve büyük harflerle yazılmış yorumlar onaylanmamaktadır.