VİDEO HABER - Mezopotamya’nın köklü zanaatı: Çömlekçilik

Bir zamanlar altın bilezik olarak görülen çömlekçilik zanaatı, bitme noktasına geldi. Gelişen teknolojiye yenik düşen el sanatlarından biri olan çömlekçilik, şimdilerde sayıları neydeyse yok denecek kadar az kalan ustalarının ellerinde hayatta kalmaya çalışıyor. Bu ustalardan biri olan Mehmet Özkalkan, yeni neslin bu mesleği öğrenmek istemediğine dikkat çekiyor.  Yerel yönetimleri zanaata destek vermemekle eleştiren Özkalkan, Mezopotamya topraklarının bu kültürünün yok olmayla karşı karşıya olduğunu söyledi

Tarık Othan /Ufuk Çimen

YENİGÜN ÖZEL- İnsanlık tarihi kadar eski olan çömlekçilik zanaatı, unutulmaya yüz tutmuş meslekler arasında yer alıyor.  Bir zamanların en gözde meslekleri arasında yer alan çömlekçilik, gelişen teknoloji ve fabrikasyon ürünlere karşı ayakta kalma mücadelesi veriyor.  Günümüzde sayıları oldukça azalan çömlek ustaları, mesleklerini ayakta tutmak için direniyor. Bu ustalardan biri de Mehmet Özkalkan. Diyarbakır’ın Sur İlçesi’ndeki ara bir sokakta çömlek üretimi yapan Özkalkan, bu işi yapan 4’üncü nesil olduğunu söylüyor.  Uzun yıllardır çamura çekil veren Özkalkan, çömlek kültürüne olan duyarsızlıktan şikayetçi. Çömleğin Mezopotamya topraklarının köklü bir kültürü olduğunu vurgulayan Mehmet Özkalkan, bu kültürün yok olmayla karşı karşıya olduğu uyarısında bulundu.

‘Sağlıksız topraktan çömlek yapıyorlar’

Yeni ustaların yetişmemesinden de dert yanan Özkalkan, bu konuda ise yerel yönetimleri eleştiriyor. Bu işi burada yapan 4’üncü nesil olduğunu belirten Özkalkan, çömlekçilik mesleğinin herkes tarafından yapılmasını eleştiriyor. Bir çok yerde yapılan çömleklerin sağlıksız olduğunu vurgulayan  Mehmet Özkalkan,  “Bu işi çarşıda AVM’de, baharatçılarda ve semt pazarlarında yapan var. Hepsi sağlıksız topraklardan çömlek yapıp satıyorlar. Ben ise özel dağ çamurundan özel olarak yapıyorum ve satıyorum” dedi. Yeni ustaların yetişmemesinden de dem vuran Özkalkan, “Mesleğimi kimseye öğretemedim. Yeni gençlerin maalesef bir meslek sahibi olma gibi bir girişimleri yok. Bu nedenle mesleği öğretemiyoruz. Daha önce birkaç tane genç yanımda yetiştirmek için çalıştırdım. Bana kardan çok zarar verdiler. Hiçbir faydaları olmadı. İnanıyorum ki benden sonrada bu işi yapacak kimse kalmayacak” diye konuştu.

Yerel yönetimlere eleştiri

Çömleğin tarihi hakkında da bilgi veren Mehmet Özkalkan, topraktan yapılan çömlek sanatı geçmişten beri Mezopotamya’nın Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nin tarihi bir kültürüdür. Maalesef Diyarbakır gibi bir yerde bir çömlek üretim atölyesi yok. Ne belediyeler, ne kaymakamlıklar nede valilikler bu mesleğe bir destek vermiyor. Konuyla ilgili başvurular yapmama rağmen sonuç alamdım. Benim şuan küçük bir atölyem var. Ufak olduğu için çok fazla üretim yapamıyorum. Bir çok aletim de var eski den kalma aletlerim de ancak maddi gücüm olmadığı için bir iş öğretme sistemi kuramıyorum. Böyle bir yer kurmak için 500 bin liradan fazla bir bütçe gerekiyor. Maalesef bu kültürümüz ama bunu yansıtamıyoruz. İsterdim ki bir destek verilsin bana, yeni nesile öğreteyim bu mesleği.Ancak herhangi bir destek verilmedi. Yaptığım başvurulara da dönüş yapılmadı” ifadelerini kullandı.

‘Çömlek deterjanla yıkanmaz’

Topraktan yapılan ürünlere aslında ilginin olduğunu belirten Özkalkan şunları söyledi;

“Aslında ürünlere ilgi var ama benim yerim biraz müsait değil. Şehir metropolleşmeye başlayınca yeni nesil eski mekanlara yabancı gelmeye başladı. Eski nesil burayı bilirdi. Alışveriş için sürekli gelirdi. Ben İstanbul, İzmir, Mersin, Antalya ve Bursa’ya bile mal gönderiyorum. Neden bana ilgi gösteriyorlar çünkü ben çömleği sağlıklı topraktan yapıyorum. Çarşıda satılan çömlekler sağlıksız topraklardan yapılıyor hem de fırınlanmadan satılıyor. Çömlekle ilgili her gani bir bilgi vermiyorlar. Çünkü zaten kendileri de bilmiyor. Vatandaşta anlamıyor. Mesela çömleği deterjanla yıkıyor. Bu yanlış. Çömlek deterjanla yıkanmaz. Deterjan toprağa temas ettiği zaman onu içine çekerek kurutur ve bir dahaki yemen pişirimde geri dönüşüm yapar. Deterjanda kanserojen ve zehirdir. Benden başka bu bilgileri vatandaşa veren değil Diyarbakır’da tüm Türkiye’de yok. Normalde çömleği sadece sıcak suyla yıkanır. Eski dönemlerde çömlekler külle yıkanırdı. Şuan maalesef öyle bir sistem yok. Şuan herkes deterjan ve sabunla yıkıyor.”

‘Her topraktan çömlek yapılmaz’

Kaliteli bir çömleğin ancak dağ çamurundan yapılabileceğinin altını çizen çömlek ustası Mehmet Özkalkan, sözlerini şu şekilde tamamladı;

“Beni bilen insanlar var. Çömleği iyi topraktan yaptığım için. Her topraktan çömlek yapılmaz. Bu iş Türkiye’de iki yerde yapılır. Birincisi Eskişehir’in  dağ köyü var  Mihalıççık  ve Güneydoğu’nun tüm dağ çamurları. Şehir olmaz. Dağdaki şehirden çömlek yapılır. Şimdi şehirlerde yapıyorlar. Bunların hepsi sağlıksız, bunlar koku yapar, dağılır, patlar, çatlar.”