Bölgenin vazgeçilmez kültürü: Tandır ekmeği

Bölge illerinin vazgeçilmez kültürleri arasında yer alan tandır ekmeği, zor ve meşaleli bir iş olmasına rağmen halen yoğun bir şekilde tercih ediliyor. Kürt kadınlarının büyük uğraşlar sonucu pişirdiği tandır ekmeği, lezzeti ile de damak çatlatıyor. Tandır ekmeği yaparak geçmişten gelen kültürlerini yaşatmaya çalışan kadınlar, aynı zamanda aile ekonomilerine de katkıda bulunuyor

Süleyman Özdemir / YENİGÜN ÖZEL - Bölgede yıllardır devam eden Tandır ekmeği geleneği, sofraların vazgeçilmezi olmaya devam ediyor.  Köylerindeki bir çok alışkanlığını şehirlerdeki mahallelerinde yaşatan kadınlar,  bu kültürlerinden vazgeçmek istemiyor. Her ne kadar zor ve meşakkatli bir iş olsa da kadınlar, tandır ekmeği yapmak büyük zevk alıyor.  Hem lezzeti hem de kokusuyla diğer ekmeklerden farklı olan tandır ekmeğini tandırda pişirmek de bir o kadar zahmetli. Toprağın üzerinde kubbe şeklinde çamurla sıvazlanarak yapılan tandırlarda, pişen ekmek büyük bir emek sonucu hazırlanıyor.

Oldukça zahmetli bir iş

Tandır ekmeğinin hamuru da özel olarak hazırlanıyor ve mayalanması için de uzunca bir süre bekleniyor. Mayalanmasının ardından tandır başına getirilen hamur, evde toplar haline getiriliyor. Daha sonra tandır başına getirilen bu hamurlar yuvarlak şekil verilerek, ıslatıldıktan sonra da tandırın iç duvarına yapıştırılır. Tandırın içine ekmeği yapıştırmak isteyen kadınlar oldukça zahmet görüyor.

Tandır başları kadınların uğrak mekanı

Tandır ekmeğinin en önemli ve özel özelliklerinden biri de geç bayatlıyor olması. Bu nedenle tandır ekmeği yapan kadınlar birkaç tane yapmak yerine 20-30 tane pişiriyor.  Diyarbakır’da tandır ekmeğinin sıklıkla tüketildiği bölge illerinden biri. Kentin hemen hemen birçok mahallesinde bulunan tandırlar, kadınların uğrak mekanı gibi. Tandır başında toplanan kadınlar, hem ekmeklerini pişiriyor; hem de büyük bir dayanışma örneği gösteriyor.

‘Tandır ekmeğinin lezzeti hiçbir yerde yok’

Yıllardır süregelen alışkanlığından vazgeçemeyen kadınlardan biri olan  56 yaşındaki Fatma Çağır, Biz tandır ekmeğini çok seviyoruz. Eski bir kültürümüzdür. Geçmişten gelen kültür ve adetlerimizi elimizden geldiğince terk etmiyoruz. Tandır da onlardan biridir. Bir zor iştir ama severek yapıyoruz. Tandırı yakmak için çalı, çırpı topluyoruz. Onları tandırın içinde yakıyoruz ve uzunca bir süre o çalı, çırpıların tandırın içinde kömürleşmesini bekliyoruz. Ateşin ısı haline gelmesinin ardından yuvarlak yaptığımız ekmekleri üzerine yumurta sürerek ve sulayarak tandıra vuruyoruz. Yıllardır bu geleneği sürdürüyoruz. Benden önce annem, annemden önce nenem, nenemden önce de onun annesi diye böyle devam eder. Tandır ekmeğinin lezzeti hiçbir yerde yok, bulamazsınız. İnsanda bağımlılık yapıyor” dedi.

‘Alışkanlıklarımızdan kopamadık’

63 yaşındaki Zeynep Üstün ise, tandır ekmeği yaparak hem aile ekonomimize katlı da bulunuyoruz hem de kültürümüzü yaşatıyor. Köyden şehre geldikten sonra bazı alışkanlıklarımızdan kopamadık. Şehirlerde bu akışkanlıklarımıza uygun yerler inşaat ettik. Tandır ekmeği de bunlardan bir tanesi. Aile olarak Allah zorda bırakmasın mecbur olmadıkça hazır ekmek yemiyoruz. Hepimiz alışmışın tandır ekmeğinin lezzetine. Diğer ekmekleri yiyince hiçbir tat alamıyoruz. Bir bu tandırlar mahalledeki kadınların buluşma yeri gibi bir yer. Buraya gelen kadınlar bir birlerine yardım ediyor. Sohbet edip ekmeğini pişiriyor. Anlayacağınız burada kadınlar olarak hem iş yapıyoruz hem de sosyalleşiyoruz. Tandır ekmeği deyip geçmeyin öyle” diye konuştu.

‘Tandır Kürt kadınlarının geleneğidir’

Daha önce tandırın türlü bahaneler ile yıkılmaya çalışıldığını ancak kadınlart olarak buna izin vermediklerinin altını çizen Edibe Aktay da,  özellikle tandır başında komşularıyla yaptıkları sohbetleri çok sevdiklerini kaydetti.  Aktay, “Tandır Kürt kadınlarının geleneğidir. Tandır başında hem komşular geliyor sohbet ediyoruz, hem çayımızı içiyoruz, biz tandır yaparken çocuklarımız oyun oynuyor. Ayrıca eğer bir komşumuz hastaysa ekmeği kalmamışsa o gün ekmek yapan herhangi biri mutlaka o komşusu için de bir leğen yoğurup pişiriyor. Tandırın en güzel yanı hala bu komşulukları korumamıza aracı olmasıdır” şeklinde konuştu.