Zaza halkına dile sahip çıkma çağrısı; Dilimiz yok olmasın!

Zazaca'nın yok olmaması için çalışmalar yürüten Zazana Dergisi, Zaza Dili ve Kültürü Koruma ve Yaşatma Derneği Başkanı Abdulkadir Büyüksayar, ana dili konuşma çağrısında bulundu. Zazaların kendi diline sahip çıkması gerektiğine vurgu yapan Büyüksayar, “Dilimizi konuşmazsak, çocuklarımıza öğretmezsek yok olur” dedi. Zaza dilinin anayasal güvence altına alınması gerektiğinin altını çizen Büyüksayar, bir an önce TRT Zaza Kanalı'nın kurulması talebinde bulundu.  Bir dilin evin içinde konuşulmadığı sürece o dilin yok olmaya mahkûm olduğunu vurgulayan dernek yöneticisi Hasan Baturay ise “Tüm Zazalar sesleniyoruz dilinize kimliğinize sahip çıkın, dilimiz yok olmayla karşı karşıyadır, dilimiz yok olmasın” diye konuştu

Nurullah Ergün / YENİGÜN ÖZEL - Zazana Dergisi Zaza Dili ve Kültürü Koruma ve Yaşatma Derneği, UNESCO'nun Tehlike Altındaki Somut Diller Atlası’nda yer alan Zazaca’nın yok olmaması için mücadele veriyor. Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi’ndeki illeri gezerek stantlar açan dernek üyeleri, Zazacanın tarihi konusunda bilgiler verirken, vatandaşların dillerine sahip çıkmaları konusunda uyarılarda bulunuyor. Yenigün Haber olarak Zazana Dergisi Zaza Dili ve Kültürü Koruma ve Yaşatma Derneği’nin Diyarbakır’ın Merkez Sur İlçesi Melikahmet Caddesi üzerine kurdukları standı ziyaret ettik. Dernek Başkanı Abdulkadir Büyüksayar ve yöneticileri ile yapmış olduğumuz sohbette yürüttükleri çalışmalar hakkında bilgiler aldık.

‘Zaza dili yok olmayla karşı karşıya’

2012 yılında Zazana Dergisi’nin yayım hayatına başladığını ve 2014 yılında ise dernek oluşumuna gittiklerinin bilgisini veren Büyüksayar, o günden beri 8 yıldır kesintisiz çalışmalar yürüttüklerini söyledi.  Kurmuş oldukları stantlarda yaptıkları çalışmaları anlattıklarını kaydeden Büyüksayar,  “Buradaki temel amaç, yok olma tehlikesiyle karşı karşıya olan Zazacaya dikkat çekmek. Bu dil 2009’dan beri UNESCO raporlarında yok olma tehlikesinde olan bir dil olarak gösteriliyor. Biz de tabi bunu bir tehlike olarak görüyoruz. Zaza dili yok olmasın, hiçbir dil yok olmasın. Başta bu şiyarla başladık, tabi Zaza halkının da temel hakları var. Bu hakların da içinde bulunduğumuz Türkiye Cumhuriyeti tarafından tanınması, yerine getirilmesi hakkımızdır, bunları tabi ki istiyoruz” dedi.

‘TRT Zaza Kanalı kurulsun’

TRT Zaza’nın kurulması talebinde bulunan Abdulkadir Büyüksayar, “Türkiye Radyo ve Televizyon Kurumu diye bir kurum var. Bu halkın vergileriyle yaşayan bir kurum. Bunun diğer dillere tanıdığı hakkın Zaza dili için de uygulanması lazım. TRT Zaza’nın kurulması çok zaruri bir şeydir bize göre. Bunun yanında mesela Milli Eğitimde ders kitaplarında sıkıntı vardı, gerçi o bir nevi aşıldı da, seçmeli ders denen bir olay var onda da Zaza dilini öğrenci seçiyor ama karşılığını bulamıyor. Öğretmen yok, atama yapılmıyor, Zaza Dili ve Edebiyatı bölümü mezunları boşta kalıyor. Mesela yılda sadece bir tane öğretmen ataması yapılıyor Zaza dili için. 15 milyon civarında bir halka 1 kişilik bir öğretmen ataması nasıl bir mantıktır anlaşılır değil” diye konuştu.

‘Tüm diller devlet tarafından resmen tanınmalı’

Zaza dilinin anayasal güvence altına alınması gerektiğinin altını çizen Büyüksayar, “Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin bunu anayasaya tıpkı Türkçe gibi, diğer dillerde de bu olması lazım, Kürtçe olsun, Zazaca olsun, Arapça olsun bunların resmi olarak kabul edilmesi lazım. Bu kabul edilirse Türkiye hiçbir şey kaybetmez, kazanır. Türkiye Zaza dilini resmi olarak tanırsa hiçbir şey kaybetmez aksine bu halkı kucaklamış olur. Zazalar kendini bu devlete ait hisseder. Bana göre bunların yapılması lazım” diye belirtti.

‘Dilinize ve kültürünüze sahip çıkın’

Zaza halkının kendi diline sahip çıkması gerektiğine vurgu yapan Zazana Dergisi Zaza Dili ve Kültürü Koruma ve Yaşatma Derneği Başkanı Abdulkadir Büyüksayar şunları söyledi:

"Maalesef Zaza halkı kendi diline sahip çıkmıyor. Bu konuda büyük eksiklikler var. Bizim bu çalışmalarımızın amacı bir nevi insanları bilinçlendirmek. Dilinizi konuşun diyoruz, bu dil konuşulmazsa yok olur. Çocuklarınıza öğretin yani bunlar çok önemli konular gerçekten. Özellikle Zazaların bu dile sahip çıkması gerekiyor. Yoksa konuşulmayan bir dil gerçekten zamanla yok olur ki UNESCO o gözlemlere dayanarak bu raporu hazırladı. Tabi bunu önemsemeyen birçok insanımız var, Zazalardan bahsediyorum. Bunu önemsememiz lazım yoksa gerçekten Zaza dili bu gidişle belki 20-30 yıla eriyip erozyona uğrar ve gerçekten yok olur. Bu ciddi bir problemdir, sıkıntıdır. Bizim buradan kendi hakkımıza çağrımızdır; dilinize sahip çıkın, Zaza kimliğinize sahip çıkın.”

‘Zazalar başlı başına bir halktır’

“Zazaça Kürtçenin bir lehçesi mi, yoksa başlı başına bir dil mi” tartışmalarına da değinen Büyüksayar şunları kaydetti;

“Zaza bir kimliktir, tıpkı Türk kimliği nasıl varsa, Zaza kimliği de vardır. İrani bir halkız ama neticede başlı başına bir halk bu. Kimisi oraya buraya çekiyor yani bu şekilde bir dilin yaşaması mümkün değil. Bir dil konuşuluyorsa bir halk varsa bu başlı başına bir halktır, başlı başına bir dildir.  İsteyen kendini Türk hisseder, Kürt hisseder, Arap hisseder ona tabi ki saygılıyız fakat dilbilimsel olarak bu dil nasıl gruplandırılıyor ona bakmak lazım.  Zaza dili başlı başına bir dildir. Köken olarak Aryani dillerden biridir. Şimdi bu Aryani dilleri birçok insan merak eder bu nasıl bir dildir diye. Aryani diller Türkiye, İran, Afganistan, Azerbaycan ve Pakistan’a kadar büyük bir coğrafyada konuşulan dillerden bahsediyoruz.

‘Kürtçe ve Zazaca akraba dillerdir’

Mesela Zazaca’ya çok yakın bazı diller var.  Yani bir çok kelime aynı. Buna rağmen onlar farklı birer dil olarak kategorize ediliyor. Kürtçeyle ilişkilendiriliyor Zazaca; Kürtçe ve Zazaca akraba diller. Bunu biz inkar etmiyoruz. Akraba diller olduğu için diller arasında benzer ya da aynı sözcükler var. Bu dilden Zazacaya daha yakın olan diller var. Onları Kürtçe saymanın imkanı var mı. Örnek olarak Farsçayı Kürtçe sayabilir misiniz? Hayır. Yani o yüzden bütün bu diller ayrı ele alınması gerekiyor. Gerçi öyledir de biz bu konuya farklı bakıyoruz, dilbilimsel bakış açısı neyse bunun uygulanması gerekiyor.”

‘Evin içinde konuşulmayan dil yok olmaya mahkûmdur’

Zaza Dili ve Kültürünü Yaşatma Derneği yöneticilerinden Hasan Baturay ise bir dilin evin içinde konuşulmadığı sürece o dilin yok olmaya mahkûm olduğunu ifade etti.

Zaza halkına anadillerini konuşmaları çağrısında bulunan Baturay,  şunları söyledi:

“Buradan tüm Zazalara çağrımız; evinizin içinde Zaza dili haricinde bir dil kesinlikle konuşmayın. Evlerinizde İngilizce, Fransızca fark etmiyor hangi dil varsa çocuğunuza önce kendi dilinizi öğrettikten sonra başka dilleri öğretin. Biz hiçbir dile karşı değiliz. Bir kişinin konuştuğu bir dille tüm dünyanın konuştuğu bir dilin değeri bizim gözümüzde aynıdır. Bugün dillerin yok olmasının ana nedeni evde çocuklara kendi dillerinin öğretilmemesidir. Özellikle bizim dilimiz yok olma tehlikesiyle karşı karşıya olan bir dildir. Söylediğimiz gibi biz özellikle Zaza halkından kendi kimliklerinden gurur duymalarını istiyoruz. Çünkü Allah bir kimliği verdiyse ondan utanmanın, o dili konuşmamanın doğru olmadığına inananlardanız. Onun için buradan tüm Zazalar sesleniyoruz dilinize kimliğinize sahip çıkın, dilimiz yok olmayla karşı karşıyadır, dilimiz yok olmasın. Atalarımızın bize kadar getirdiği Zaza dili bizim elimizde ölmesin. Yaşatalım Zaza dilini”

‘Bu çalışmaları yerinde buluyoruz’

Diyarbakır’ın Ergani İlçesi’nden gelerek Zaza Dili ve Kültürünü Yaşatma Derneği’nin çalışmaları9nı takip eden Yaşar Toprak isimli Zaza vatandaş da  “Biz bu çalışmaları tam yerinde buluyoruz. Dillimizin yok olmaması için biz de destek veriyoruz. Çalışmalarımız onlardan yanadır. Bütün Zazalara sesleniyorum, gerçekten dilimiz önemlidir, dilimizi unutmayalım. Bugün bir aile çocuğuyla Zazaça konuşmazsa o çocuk Türkçe öğrenir, Türkçe de öğrensin ama ana dili Zazaçayı öğrenmesi çok güzel olur.  Zazalara söylemek istediğim, Zaza olduklarını unutmasınlar, çocuklarıyla Zazaça konuşsunlar. Temennimiz odur. Hepsini seviyoruz, tüm insanlara saygımız var” ifadelerini kullandı.