Bu noktada ülke IMF veya Paris Club gibi uluslararası kuruluşların finansal desteğini alarak belli koşullarda yeni kaynak bulamaz ya da borçları yeniden yapılandıramazsa dış borçlarında temerrüde düşecek, Sri Lanka örneğinde olduğu gibi ekonomisi belki de siyasi yapısı çökmeye başlayacak.
Global Debt Monitor 2022 araştırmasına göre bugün, "küresel güney" olarak tanımlanan ülkelerden 135 tanesi bu kritik eşiğe ya çok yakın ya da geçmek üzeredir; 39 ülkede durum çok kritik. Türkiye de yukarıdaki ölçütlerle kritik ülkeler arasında: Hızlı devalüasyona, rezerve erimesine ek, 10 yıllık bonolarda Almanya ve ABD ile spread 1390+bp ve 1560+bp düzeyine gelmiştir, 5 yıllık CDS pirimi 800-900 bp arasında dalgalanmakta.”
The Economist’e göre Arjantin, Ukrayna, Tunus, Ghana, Mısır, Kenya, Etiyopya, El Salvador, Pakistan, Belarus, Ekvador, Nijerya finansal destek alamazlarsa, alacaklılarla anlaşarak borçlarını yeniden yapılandıramazlarsa temerrüde düşmekten kaçınamayacak.
Bu kez borç krizinin yönetmek 1980’lere ve 1990’lara, 2008-2010 Avrupa Birliği krizlerine kıyasla çok daha zor olacağa benziyor.
Bir “domino etkisinin” tümden yok saymak olanaksız.
Dördüncüsü, bu koşullarda IMF, “Paris Club”, G20 grubunun “Common Framework for Debt Treatment” (Borç yönetimi için ortak çerçeve) gibi uluslararası kuruluşların devreye girerek, borç krizindeki ülkelere finansal destek sağlamaları, borçlarını yeniden yapılandırmalarına yardım etmeleri ve ülkelerin yeniden bir ekonomik toparlanma sürecine girmeleri için en azından bir yol haritası sunmaları, büyük kreditörlerin (özel sektör ya da devlet) de zararın bir kısmını üstlenmeyi kabul etmeleri gerekiyor.
Dahası, 2008 finansal krizi sonrası dönemin “yeni vazgeçilmez ülkesi" Çin’in, gelişmekte olan ülkelerde en büyük kreditör olarak, bu süreçlere katılması hatta etkili olmayı kabullenmesi gerekiyor.
Ne yazık uluslararası kuruluşların üye ülkeleri arasında ortak bir tutum alma ve alınan kararları hayata geçirme kapasitesi ve isteği günümüzdeki enflasyon, durgunluk ve geçim sıkıntısı krizleri ortamında çok düşük. Özel sektör kreditörlerinin de yükün bir kısmını üstlenmeyi kabul etmeleri şimdilik beklenmiyor.
Ek olarak, borç krizi içindeki ülkelere finansal yardım sağlansa bile, bu kez siyasi toplumsal bir kriz riskine yol açmadan, ekonomik toparlanma sürecine girmelerine yardımcı olacak bir “yol haritası” kabul edilebilir bir “reformlar” paketi önerisi de ortada yok.
Çin’e gelince, o kendi stratejik vizyonu gereğince Batı’da hazırlanan uluslararası kurtarma paketlerine katılmakta çok isteksiz davranıyor. Çin, müdahalesini, borç verdiği ülkelerle ikili ilişkiler içinde yapmayı, yardım koşullarını kendi ekonomik ve jeopolitik gereksinimlerine öncelik verecek biçimde şekillendirmeyi, bu yardımların koşullarını uluslararası mali kuruluşlara açıklamaktan ısrarla kaçınmayı tercih ediyor.
Kısacası, bu kez borç krizini yönetmek, çözmek ve yerel düzeyde siyasi-toplumsal krizlere yol açmasını önlemek çok zor görünüyor; Uluslararası girift finansal devreler, karmaşık türev piyasaları, bir “domino etkisi” olasılığının yadsınamayacağını düşündürüyor.
Bugün ülkemizde yaşananlar dünyada genelinde yaşananların da etkisiyle daha bir ağır yaşanıyor ve dünyanın ekonomideki aktörleri de bu zor dönem de sorumluluk almaya yanaşmıyor. Son