Hep piknik yapacak değiliz ya. Biraz da tarihi değerlerimize bakalım. Diyarbakır bu bakımdan oldukça zengin bir yer.
Surları ya da camileri, kiliseleri hanları demeyeceğim. Bu kez Roma’nın Sınır Garnizonu Zerzevan Kalesi’ni anlatacağım.
Yakın hem de oldukça yakın Çınar ilçesine 13 km mesafede Aşağı Konak ile Yukarı Konak mezrası’nın orta yerinde bulunan Zerzevan Kalesi, yaklaşık 57 bin metrekare yerleşime ait kalıntılar, surların dışındaki yapılar ve nekropol alanı ile birlikte sizleri bekliyor.
480 bin metrekare alan Roma İmparatorluğu’nun askeri yerleşimi olarak faaliyet göstermiş olan kalenin bulunduğu alanın üzerinde köy vardı daha önce.
Roma döneminde doğudaki en uç sınırı oluşturan Anadolu’nun güneydoğusu ekonomik, siyasi ve stratejik olarak önemini koruduğundan önemli bir sınır garnizonu görevini üstlenen Zerzevan Kalesi (Bu arada Kürtçede Zer altın, ziv ise gümüş demek-antik ismi ise Samachi ) arkeolojik kalıntıları ile göz kamaştırıyor. Zerzevan Kalesi’nin bulunduğu alanda Asur Dönemi’nde (M.Ö. 882-611) Kinabu olarak adlandırılan bir kalenin varlığı bilinmektedir. Pers Dönemi’nde de (M.Ö. 550-331) Kral Yolu üzerinde bulunan askeri yerleşim yol güvenliğinin sağlanması amacıyla kullanılmış. Antik ticaret yolu üzerinde bulunan askeri yerleşim MS 3. yüzyıldan 639 yılında İslam orduları tarafından fethine kadar kesintisiz kullanılmış ve asıl yerleşim Roma Dönemi’ne aittir. Yerleşimin surları ve yapıları Anastasios I (M.S. 491-518) ve Justinianos I (M.S. 527-565) dönemlerinde onarılarak, bazı yapılar ise yeniden inşa edilerek mevcut son haline getirilmiştir.
İlk kazı çalışmaları 4 Ağustos-14 Ekim 2014 arasında yapılan kalenin, Roma ve Parth/Sasaniler arasında büyük mücadelelere sahne olan ve antik ismi Samachi olan yerleşim, 21 metre yüksekliğinde gözetleme ve savunma kulesi, 15 metre yüksekliğinde surları ve kazılarda yeni ortaya çıkarılan en önemli buluntu olarak kabul edilen dönemin derin devlet yapılanmasının da merkezi olan Mithras Tapınağı ile Diyarbakır adına çok önemli bir turizm merkezi olmaya çoktan aday..
Tarihi ve kültürel değerleriyle Diyarbakır’a layık görülen Dünya Seyahat Gazetecileri ve Yazarları Federasyonunun (FIJET) "Turizmin Oscarı" olarak adlandırılan "Altın Elma" ödülü 2018 yılı için Diyarbakır’a verilmesinde Zerzevan Kalesi’nin etkisi büyük olmuştur.
Avrupa’nın ilgisinin özellikle Mitras Tapınağı üzerinden yoğunlaştığı kalıntılarda su sarnıçları, yeraltı sığınakları ile göz kamaştırıyor.
Uluslararası Anıtlar ve Sitler Konseyi'nce (ICOMOS) hazırlanan "ICORP On The Road Projesi" kapsamında kültür miras alanları, yapılar ve somut olmayan değerlerin bulundukları çevrenin sürdürülebilir kalkınmasına sağladıkları katkının geniş çevrelere ulaştırılması amacıyla hazırlanacak belgesel serisi için seçilen tarihi mekânlardan biri de Zerzevan Kalesi olmuştur. 12 ülkede yapılan çekimler arasından Türkiye'de rota olarak Zerzevan Kalesi belirlenmiştir. Uluslararası alanda Zerzevan Kalesi'nin hikâyesinin kayıt altına alındığı söz konusu proje, Diyarbakır ve Türkiye'nin tanıtımı açısından oldukça önemli bir konumda.
Ya akşam serinliğinde ya da sabah gidin. Acıktıysanız Diyarbakır yanı başınızda. Gelip bir ciğer yedikten sonra bir Diyarbakır turu yapıp evinize dönün.