“Riba” kelimesi; “artma, çoğalma, şişme” demektir. (Lisan; 4/ 54-56, rbv mad.)
Arapçada “riba”, Türkçedeki “faiz” anlamına geldiği gibi, bir hukuk terimi olarak ise, değiş-tokuş sözleşmelerinde taraflardan birinin hakkı kabul edilen ve sözleşme esnasında şart koşulan “karşılıksız fazlalık” anlamında kullanılmaktadır. Yani riba, sadece parasal işlemlerdeki artmaları, çoğalmaları, şişmeleri değil, mal takası işlemlerindeki artmaları, çoğalmaları, şişmeleri de kapsamaktadır.
Nitekim gerek klasik kaynaklarda gerekse tarihî belgelerde; Kur’an’ın indirilmeye başlandığı dönemde Araplar arasında, biri “nesi’eribası”, diğeri de “fazlalık ribası” olmak üzere iki türlü riba uygulaması olduğu, yani hem ödünç verme işlemlerinde vade karşılığı olarak alınan para veya mal fazlasına (faize), hem de peşin yapılan mal değişiminde oluşturulan fazlaya riba dendiği bildirilmektedir:
- a) Nesi’eribası (vade faizi);cahiliye devrinde daha yaygın olarak uygulanan riba türü olup, belirli bir vade ile verilen ödünç para veya mal karşılığında, vade boyunca her ay ya da vade sonunda, ödünç verilen para veya maldan ayrı olarak alınan fazlaları (faizi) ifade eder.
- b) Fazlalık ribası;aynı cinsten olan malların peşin olarak birbiriyle değiştirilmesi sırasında gram, litre, adet gibi miktar cinsinden ortaya çıkan fazlalık kısmı ifade eder.
Bu iki riba arasında; “nesi’eribası”nın vadeli işlemlerden, “fazlalık ribası”nın ise peşin işlemlerden kaynaklanıyor olması sebebiyle bir fark vardır ama, aslında her iki riba da, taraflardan birinin “karşılıksız fazla” elde etmesi esasına dayanmaktadır. (Kuran’daki önemli sözcük ve kavramlar- Hakkı Yılmaz)
Bir de Riba (Faiz) ile ilgili ayetleri inceleyelim.
“İnsanların mallarında artış olsun diye verdiğiniz herhangi bir faiz, Allah katında artmaz. Allah'ın rızasını umarak verdiğiniz zekâta gelince, işte zekâtı veren o kimseler, evet işte onlar sevaplarını ve mallarını kat kat arttıranlardır.”(30 Rum 39)
Ribaرِّبًا(faiz) konusunun ilk geçtiği ayet rum süresi 39 ayet olarak bilinmektedir. Bu ayette dikkatimizi çeken bir husus daha vardır.Zekat konusu.Zekat konusunu infak konusu altında ele alacam inşallah.
Faiz ile ilgili diğer ayetler ile devam edelim.
“Yaptıkları zulümler ve birçok insanı Allah yolundan alıkoymaları yüzünden, daha önce kendilerine helâl kılınmış tertemiz şeyleri, Yahudilere haram kıldık.”(4 Nisa 160)
Devam Edecek