"Onlara Allah’ın indirdiklerine uyun, denildiği zaman hayır! Biz atalarımızı üzerinde bulduğumuz yola (geleneğe) uyarız derler. Ya ataları hiç akıllarını kullanmamış ve doğru yolu bulamamış iseler?” Bakara/170
“işte inkarda direnen bu kişilerin durumu şu (sürüye ) benzer ki çobanın bağırışını yalnızca çığlık (ses) olarak algılıyor.” Bakara/171
Bildiğimiz gibi inandığı esaslar ve bu esaslar doğrultusunda yaşaması, bir insanın Müslüman olup olmadığını belirler. Kur’an-ı Kerim inanç esaslarımızı belirlediği gibi imanımızın nasıl bir mahiyet arz etmesi gerektiğini de belirlemiştir.
Yukarıdaki ve daha bir çok ayetlerde Allah Teala, düşünmeden ve idraksizce yapılan taklitçiliği reddeder ve bu şekilde iman edenleri, inancı üzerinde düşünüp sorgulamaya davet eder.
Ya ataları hiç akıllarını kullanmamış ve doğru yolu bulamamış iseler? Bu sorudan anlıyoruz ki tam bir şuur ve uyanıklıkla, neye niçin inandığının bilincinde olarak, donukluk ve körü körüne taklitten uzak bir şekilde iman etmek esastır. Alimlerimiz Allah’ın bizden istediği bu tür imanın değerini ifade etmek için imanı iki kategoriye ayırmışlardır.
- Taklidi iman
- Tahkiki iman
Zannederim bu ayrımın yapılmasının sebebi İslam toplumunda körü körüne geleneğe bağlılığın yaygın olmasından kaynaklanır. Değilse Rabbimiz taklidi imanı asla tasvip etmez.
Taklidi imanda atalar dini, anne- babadan öğrenilenler ve kulaktan dolma bilgiler araştırılıp tahkik edilmeksizin ön plandadır. Böyle bir iman bireyin yeteneklerini yok sayar, üretime dayalı değildir ve kişiyi harekete sevk etmez.
Tahkiki imanda ise olayları ve nesneleri oldukları gibi görebilme, kendi iç dinamizmini ve potansiyelini dış dünyadan ayırt edebilme, olayları yalnız kendi gerçekleriyle değil başkalarının da gözü ile algılayabilme ve aklı devreye sokan, akla uygun inanç mevcuttur. Tahkiki imanda ayrıca üreticilik gözünü budaktan sakınmama ve inandığı değerler uğruna kendisine verilenleri feda etme, canlılık ve dinamizm mevcuttur.
Şüphesiz Müslüman bir anne babadan dünyaya gelmek ve daha küçük bir çocukken İslamın temel prensipleriyle yetiştirilmek çok büyük bir nimettir. Ancak şunu unutmayalım ki tarih, Allah’ın bahşettiği nimetleri kullanmayıp aleyhine çeviren örneklerle doludur. Müslüman olarak dünyaya gelip, mükellef olduktan sonra atalarından öğrendiklerinin üzerine hiçbir şey eklememek, imanını tahkike dönüştürmemek, Kur’anı okuyup, onun tanımladığı şekle dönüştürmemek, en azından bu yolda bir çaba içerisine girmemek büyük bir gaflettir ve suçtur. Kur’an-ı Kerim verilen nimetleri yerli yerinde kullanmadığımız taktirde bu verilen nimetlerden sorgulanacağımızı açıkça belirtmiştir. Adalet bunu gerektirir. “Ey peygamber hanımları! İçinizden her kim açık bir hayasızlık yaparsa onun azabı ikiye katlanır zira bu Allah için kolaydır, ama içinizden her kim de Allah’a ve Rasulü’ne gönülden boyun eğer ve güzel davranışlarda bulunursa onun ödülünü de iki misli veririz; ayrıca ona akıl almaz güzellikte bir rızık hazırlamışızdır. (Ahzab 30-31)
Bu ayetleri dkkate aldığımızda her nimetten sorgulanacağımız gibi Müslüman bir toplumda Müslüman olarak dünyaya gelişimiz ayrıcalığından da sorgulanacağız. O halde daha fazla zaman geçirmeden Kur’an’ın bizden istediği bilince ulaşmaya gayret edelim. Kur’an bizden tam bir bilinçle tam bir bilgi ile tam bir irade ile iman etmemizi istiyor. Böyle bir iman anlayarak, hazmederek, neye niçin inandığını bilerek, sorgulayıp mutmain bir şekilde iman etmektir. Buna ulaşmanın yolu ise ana kaynaklarımız olan Kur’an ve sünneti kavramaktan geçer.
İman bizim dünyaya gönderiliş gayemiz olduğuna ve ebedi saadetimizi ilgilendirdiğine göre, her türlü çabayı göstermeye değer bir konudur. Kısacası Allah’ın bize bahşettiği akıl ve irade ile imanımızı taçlandırmamız elzemdir. Sürü psikolojisinden sıyrılıp özgür ve sorumlu bir birey olarak vazifelerimizi yerine getirmemiz aciliyet arz etmektedir vesselam...