Yeni bir belgesel filmde tartışmalı oyuncu kadrosuyla eski bir tartışma yeniden canlanıyor, ancak en nihayetinde bu argümanın tarihte yeri yok.
Begüm Bozoğlu
Kleopatra’nın “ırkı” hakkındaki tartışmalar tarihdışı ve bize tarihsel kraliçenin kendisinden daha çok çağdaş sosyal ve politik kaygılar hakkında bilgi veriyor. (C: Netflix)
Tarihin en ikonik kadın figürlerinden biri. Adı ve güzelliği o kadar ünlüydü ki, Shakespeare onu “sonsuz çeşitliliğe sahip” olarak tanımladı. Ancak yeni bir Netflix yarı belgesel filmi, ırkıyla ilgili eski tartışmaları yeniden canlandırdığında bu ünlü çeşitliliğe bir sınır koymuş olabilir.
VII. Kleopatra, gücünün zirvesinde Mısır’dan Kıbrıs’a ve modern Libya’nın bazı bölgelerine ve Orta Doğu’nun diğer bölgelerine kadar neredeyse tüm Doğu Akdeniz kıyılarına hükmeden Mısır’ın Ptolemaios Krallığı’nın kraliçesiydi. Bu, fiilen herhangi bir Mısır hükümdarının son büyük krallığıydı.
Kleopatra’nın modern zaman temsilleri, özellikle hem Iulius Caesar hem Marcus Antonius ile olan romantik ilişkisi ile ilgili olarak, onu çok güzel ve baştan çıkarıcı kurnaz bir kadın olarak tasvir etme eğilimindeydi. Ancak gerçekte, tarihsel kanıtlar, Kleopatra’nın kendi başına zeki ve etkili bir firavun olduğunu, dünyasında tek başına gücü elinde tutan kadın yöneticilerden biri olduğunu gösteriyor.
Ünlü ve dramatik ölümünden bu yana, Kleopatra sayısız popüler kültür biçiminde tasvir edildi ve adı bir asteroit, video oyunu, sigara, 1990’ların pop grubu, striptiz kulüpleri ve daha fazlası gibi şeyler için kullanıldı. Ancak tüm bu çeşitli görünümlere rağmen, hiçbir şey onun “ırkı” konusundan daha fazla tartışmaya yol açmadı.
Nisan 2023’te Netflix, siyahi aktris Adele James’in başrolü canlandırdığı “Kraliçe Kleopatra” adlı dört bölümlük yarı belgesel filminin fragmanını yayınladı. Kleopatra’yı siyahi bir kadın olarak tasvir etme kararı, bazı insanların tepkisini çekti. Özellikle de Mısır Eski Eserler eski Bakanı Zahi Hawass, Kleopatra’nın Makedon olduğunu ve bu nedenle görünüş olarak o zamanki diğer Yunan “prenseslerine” benzediğini vurguladı.
Mısırlı bir avukat, Netflix’in kararına o kadar öfkelendi ki, diziyi medya yasalarını ihlal etmekle ve “Mısır kimliğini silmeyi” amaçlamakla suçlayarak şikayette bulundu.
Tartışma başladığından beri Adele James, Twitter’da çoğu açıkça ırkçı ve aşağılayıcı olan bir dizi taciz edici yorum aldı.
Ancak bu fırtınanın hararetli doğasına rağmen gerçek şu ki Kleopatra’nın gerçekte nasıl göründüğünü bilmiyoruz. Dahası, “ırkı” konusundaki tartışma tamamen tarih dışı ve tarihsel gerçeklerden çok çağdaş görüşler ve endişeler hakkında bilgi veriyor. Dolaylı olarak (bazen de açıkça), Aydınlanma’da doğan ve eski insanlar için tamamen anlamsız olan ırksal hiyerarşiler ve önyargılar hakkındaki fikirlerden yararlanıyor.
Ek olarak, bu tartışma yeni değil ve tarihi kraliçeyi tasvir eden sansasyonel bir şov duyurulduğunda yüzeye çıkma eğiliminde. Birkaç yıl önce, Angelina Jolie ve Lady Gaga, Mısır hükümdarının biyografisinde başrol için son yarışmacılar olarak tanımlandıklarında benzer bir tartışmaya yol açmıştı. Benzer şekilde, İsrail doğumlu aktris Gal Gadot’un 2020’de Kleopatra olarak seçilmesi de öfke yarattı.
Akademik çevrelerde, Kleopatra’nın bir “Afrikalı” mı yoksa “Mısırlı” bir hükümdar mı, yoksa bir Yunan / Makedon kraliçesi mi olduğu konusunda uzun süredir tartışmalar var. Ancak bu aynı zamanda, antik çağda yeri olmayan politik imalarla modern ırksal fikirleri de sürdürüyor. Aslında, onun Makedonyalı Yunan olduğu iddiasının kendisi sorunlu bir sınıflandırma, çünkü bu da “Makedonya” adı üzerindeki çağdaş tartışmaları temsil ediyor.
Sonuç olarak, Kleopatra’nın kimliğinin ne olduğuna karar vermeye çalışmak, çoğunlukla kendi siyasi ve sosyal gerçeklerimizi yansıtıyor. Bu tartışmalar, tarihsel insanlar ve onların karmaşık dünyaları hakkında ortaya çıkardığından daha fazlasını karartıyor. Denison Üniversitesi’nde Klasik Çalışmalar Doçenti Rebecca Futo Kennedy’nin 2020’de yazdığı gibi, mevcut siyasi iklim göz önüne alındığında, “Hollywood ve televizyon oyuncu kadrolarıyla ilgili tartışmaların neden bu kadar sık patlak verdiğini anlamak çok daha kolay. Kleopatra’nın bizim için kim olduğuna dair birbiriyle yarışan görüşlerimiz var. Ve bu en nihayetinde “biz kimiz” konusuna geliyor.
Ve en nihayetinde bu sorun, ‘bizim’ kim olduğumuzla ilgili.