Fettullah ÇELİK/YENİGÜN DİYARBAKIR – Adı işkencelerle anılan Diyarbakır Cezaevinde çevre düzenlemesi çalışmalarına başlandı. Avlusunda iş makinelerinin çalışmalarının görüntülendiği cezaevinde “çalışmalara başlandı mı” sorusunu akla getirdi.
Yapılan çalışmanın sadece çevre düzenlemesi olduğu, Kültür ve Turizm Bakanlığı’nda herkesin görüşü alınarak kapsayıcı proje çalışmasının devam ettiği bildirildi.
Cezaevi’nin müzeye dönüştürülmesi ile ilgili Bakanlıkta çalışmalar sürüyor. Çalışmaların somut hale gelmesi, projelendirme ve ihale çalışmalarıyla ilgili bilgilendirmenin önümüzdeki süreçte Bakanlık tarafından kamuoyu ile paylaşılacağı ifade ediliyor.
EKİM 2022'DE BOŞALTILDI
49 bin 204 metrekarelik alanda 5 bloktan oluşan ve ana bina, spor kompleksi, iş atölyeleri, açık futbol sahası ve müştemilattan oluşan cezaevi, 13 Ekim 2022'de boşaltıldı.
Diyarbakır Cezaevi, "Müze ve Kültür Alanı" olarak kullanılmak üzere Ekim 2022’de Adalet Bakanlığı ile Kültür ve Turizm Bakanlığı arasında imzalanan protokolün ardından Kültür ve Turizm İl Müdürlüğüne devredilen Diyarbakır Cezaevinin tabelası 24 Ekim 2022'de indirildi.
Özellikle 12 Eylül sonrası ismi işkencelerle anılan cezaevi, 9 Mayıs 1988'de Adalet Bakanlığına devredildi. O günden kapatıldığı 13 Ekim 2022’ye kadar ceza infaz kurumu olarak kullanıldı.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın 9 Temmuz 2021'de kenti ziyaretinde, "Geçmişte uzunca bir dönem adı zulümle, işkenceyle, insanlık dışı muameleyle anılan Diyarbakır Cezaevinin yakında boşaltılarak, kültür merkezi olarak hizmete sunulacağı belirtilmişti.
Kültür ve Turizm Bakanlığınca cezaevinin müzeye dönüştürülmesi için geçtiğimiz yıl (2023) proje hazırlanmasına başlandı.
Cezaevi, Kültür Varlıklarını Koruma Kurulu tarafından 1. grup korunması gereken kültür varlığı olarak tescillendi. Kültür ve Turizm Bakanlığının yatırım programı kapsamında Diyarbakır Rölöve ve Anıtlar Müdürlüğünce 16 Mayıs 2023'te proje hizmet alımı gerçekleştirilerek,12 Haziran'da yer teslimi yapılarak çalışmalara başlandı.
Çalışma kapsamında lazer tarama yöntemiyle belgeleme çalışmaları yapılan yapıda elde edilen verilerle üç boyutlu küme bulutlarının oluşturuldu. Ardından dijital ortamda özellikle korunacak olan mevcut yapıların rölöve ve restorasyon projeleri hazır hale getirildi.
NE YAPILMASI PLANLANIYOR?
Proje kapsamında cezaevi ana binası, spor kompleksi ve iş atölyelerinden oluşan yaklaşık 17 bin metrekarelik kapalı alanda anı ve etnografya müzeleri, sergi salonları, kütüphane ve etüt salonları, tiyatro ve sahne sanatları salonu ve atölyelerin oluşturulması; açık alanda da çok amaçlı etkinlikler ve arkeolojik sergi alanları, otopark, peyzaj ve rekreasyon düzenlemesinin yapılması planlanıyor.
DÖNEMİN MAĞDURLARI NE İSTİYOR?
Diyarbakır 5 No’lu Cezaevi’nin Hafıza Müzesi yapılmasını talep eden Hafıza Müzesi Girişim Grubu, geçtiğimiz ay (12 Eylül 2024) yaptığı basın açıklamasında, gelinen aşamada yapılan müze çalışmasının salt Kültür ve Turizm Bakanlığı eliyle sivil toplum örgütleri dahil edilmeden devam ettiğini belirterek, şu talepleri dile getirmişti:
“-Bugüne kadar birçok tadilat gören cezaevi binası, fiziki olarak 1980-84 yıllarındaki durumuna uygun hale getirilmelidir.
-Cezaevi binasının içinde başka bir müze düşünülmemelidir. 5 No’lu Cezaevi binasına başka bir amaç için dokunulmamalıdır. Sadece askeri darbe döneminde yapılan işkenceler ile yüzleşmek ve yapılanları gelecek kuşaklara aktarmak için hafıza müzesi olarak düzenlenmelidir.
-Cezaevinin iç dizaynında, müze için meteryallerin toplanması sürecinde Kültür ve Turizm Bakanlığı o dönemi yaşayan bizlerle ortak çalışma yürütmelidir.”
“Diyarbakır 5 Nolu Askeri Cezaevi ile ilgili başlatılan müze çalışmalarına dönemin tanıkları ve sivil toplum örgütlerinin aktif katılımı sağlanmasını istiyoruz. Bu talebimize ilişkin geçtiğimiz yıl oluşturduğumuz bir heyet ile siyasi partileri, meslek odalarını, sivil toplum örgütlerini ve sendikaları ziyaret ederek bir dizi görüşmeler gerçekleştirmiştik. Ancak ve bu durumun 12 Eylül Askeri Darbesi sonrasında Diyarbakır 5 Nolu Askeri Cezaevinde yaşatılan vahşetin gelecek nesillere aktarılmasını eksik bıraktığını belirtmek isteriz.”