Dr. Tarık Ziya Ekinci, 1925 yılında Diyarbakır'ın Lice ilçesinde doğdu. Ortaokulu ve liseyi Diyarbakır'da okudu, 1949'da İstanbul Tıp Fakültesi'ni bitirdi. Paris Tıp Fakültesinde ihtisas yapmasının ardından 1957 yılında iç hastalıkları uzman hekimi olarak Diyarbakır'a yerleşti.
Siverek Sıtma Savaş Tabipliği, Diyarbakır Merkez Belediye Baştabipliği, Lice Hükûmet Tabipliği, Diyarbakır, Mardin ve Siirt Tabip Odaları Başkanlıkları, Diyarbakır Kızılay, Veremle Savaş Dernekleri Yönetim Kurulu Üyelikleri, Sosyalist Kültür Derneği kuruculuğu ve yöneticiliği, serbest doktorluk, yazarlık, CHP ve Türkiye İşçi Partisi’nden Diyarbakır milletvekilliği yapmıştır. Evli ve iki çocuk babasıdır.
2008 yılında Ahmet İnsel ve Baskın Oran'ın başlattığı Ermenilerden özür diliyorum kampanyasına destek veren isimlerden biri oldu.
Ekinci, 1970'de Diyarbakır Devrimci Doğu Kültür Ocakları'nın (DDKO) kuruluşunda aktif rol aldı. 12 Mart Muhtırası sonrası Diyarbakır Askeri Cezaevi’nde "Kürtçülük ve komünizm propagandası" suçlamasıyla nedeniyle 3 yıl hapis cezasına çarptırıldı. 12 Eylül döneminde 5 kez tutuklandı. Kısa bir süre özgür kalınca yurt dışına çıktı. 1989’a kadar Paris’te doktorluk yaptı. Ardından Türkiye'ye döndü.
Ekinci, sosyalist çevrelerin çıkardıkları çeşitli dergi ve gazetelerde yazıları yazdı. Barış ve Demokrasi Partisi (BDP) Akademik Siyasi Danışma Kurulu üyeliği yapan Ekinci, en son Halkların Demokratik Partisi (HDP) Danışma Kurulu'nda yer aldı.
Ekinci, Doğu Dramı (1966), Devlet ve Ben (1995), Faili Meçhul Bir Cinayet (1994), Vatandaşlık Açısından Kürt Sorunu ve Bir Çözüm Önerisi (1997), Demokrasi, Çokkültürlülük ve Bir Yargısal Serüven (1999), Avrupa Birliği’nde Azınlıkların Korunması Sorunu Türkiye ve Kürtler (2001), Sol Siyaset Sorunları Türkiye İşçi Partisi ve Kürt Aydınlanması (2004), Millet, Milliyetçilik, Devlet ve Anayasa Sorunları (2004), Türkiye’de Demokrasi ve İnsan Hakları Sorunları (2004), Türkiye’nin Kürt Siyasetine Eleştirel Yaklaşımlar (2004), Türkiye’nin Çağdaşlaşması ve Kürtler (2006) isimli kitapları kaleme almıştır.
Ekinci, 15 Ağustos 2024‘te (99 yaşında) İstanbul’da hayatını kaybetti.